Πρόλογος
Δέν ειναι μόνο τά πρόσωπα πού έχουν τή δική τους ιστορία,
αλλά καί τά κείμενα, τά έργα τέχνης καί γενικως όλα τά
πράγματα. Μπορει νά περάσουν από δύσκολες συνθηκες. κι
άλλα νά αφανιστουν, άλλα, όμως, νά διασωθουν καί νά βρουν
τό «βηματισμό» τους μέσα στήν πορεία του χρόνου.
Ειδικότερα, γι’ αυτούς πού ειναι μανιώδεις συλλέκτες καί
κρατουν μέ επιμέλεια: αρχεια, ημερολόγια, φωτογραφίες,
σπουδαία κείμενα κλπ., ο κίνδυνος προέρχεται, συνήθως, από
τούς κληρονόμους τους. Εάν τύχει, δηλαδή, οι τελευταιοι καί
δέν ενδιαφερθουν γιά τά… «χαρτιά», μπορει η φωτιά, η
υγρασία ακόμα καί η ανακύκλωση νά εκτελέσουν τό καθηκον
τους. οπότε, τότε, μιλαμε γιά οριστική απώλεια.
Εάν τύχει, όμως, στή διαδρομή πρός τήν καταστροφή του
συλλεκτικου υλικου νά βρεθουν άνθρωποι, πού θά τό
εκτιμήσουν, θά τό αγοράσουν καί τό περιμαζέψουν, τότε
μπορει νά διασωθει. Εάν, μάλιστα, πρόκειται γιά κείμενο πού
στή συνέχεια εκδοθει, τότε σίγουρα μιλαμε γιά οριστική του
διάσωση.
***
Αναφορικά μέ τό αρχειο του υποστράτηγου ε.ά. Δρακούλη
Βασιλαράκου, ένα χρόνο μετά τό θάνατό του, τό 2004, συνέβη
τό εξης: Τό αρχειο αυτό, πού κρατουσε ο υποστράτηγος,
σχολαστικά, όχι μόνο στή στρατιωτική του ζωή, η οποία
μάλιστα συνέπεσε μέ ιστορικές καί κρίσιμες περιόδους, όπως:
ελληνοϊταλικός καί ελληνογερμανικός πόλεμος, κατοχή καί
εθνική αντίσταση, αλλά καί στόν υπόλοιπο βίο του, βρέθηκε
στό Μοναστηράκι πρός πώληση.
Αυτό τό πολύτιμο υλικό έμελλε νά πέσει στήν αντίληψη του
αδελφου μου, Παναγιώτη, συλλέκτη τέτοιων πραγμάτων.
Συγκεκριμένα, περιδιαβαίνοντας κάποια μέρα, τό καλοκαίρι
του 2004, τήν αγορά των παλαιοπωλων, στό Μοναστηράκι,
έτυχε νά περάσει μπροστά από τόν πάγκο ενός περιστασιακου
μικροπωλητή, όπου καί εντόπισε τό εν λόγω αρχειο. Καί αφου
έγινε τό σχετικό παζάρι, αυτό τό πολύτιμο υλικό πέρασε,
τελικά, στά χέρια του αδελφου μου.
Όταν, λίγες μέρες αργότερα, έτυχε νά τόν επισκεφτω στό
εργαστήριό του, στό Γουδί, τράβηξε κάποια έγγραφα από τό
υπόψη αρχειο, τά οποια ειχαν σταλει στόν υποστράτηγο
Δρακούλη Βασιλαράκο από τό φίλο του, αντισυνταγματάρχη
Θεόδωρο Δρακούλη Βουδικλάρη1, καί μου τά έδειξε μέ
ικανοποίηση. Βρηκα ενδιαφέροντα θέματα σ’ αυτά τά χαρτιά
καί του τά ζήτησα, γιά νά τά μελετήσω. Αφου τά διάβασα μέ
προσοχή καί μέ εντυπωσίασαν, τά έβαλα σέ κάποιο φάκελο
καί, δυστυχως, προϊόντος του χρόνου τά ξέχασα εντελως.
Πέρασαν από τότε δεκαπέντε(15) ολόκληρα χρόνια καί πρίν
λίγο καιρό, τακτοποιωντας τό αρχείο μου, έπεσα πάνω στά
εξαιρετικά αυτά κείμενα, πού τά ειχα εντελως ξεχάσει.
Μάλιστα, εάν δέν πρόσεχα, ίσως καί νά ήμουν εγώ ο αίτιος γιά
τήν καταστροφή τους.
Ευτυχως, τά θυμήθηκα, τά ξαναδιάβασα καί γιά άλλη μιά
φορά εντυπωσιάστηκα. Σκέφτηκα, λοιπόν, νά τά δημοσιεύσω,
επειδή ουσιαστικά ειναι οιονεί ιστορικές πηγές, αναφορικά μέ
κάποιες κρίσιμες λεπτομέρειες του Ελληνοϊταλικου πολέμου,
πόσο μαλλον τώρα πού συμπληρώνονται ογδόντα(80) χρόνια
από τήν έναρξη του έπους του ’40.
Συγκεκριμένα, τα εν λόγω έγγραφα-στοιχεια αναφέρονται
αντίστοιχα:
α)Στίς πραγματικές συνθηκες τραυματισμου του συνταγμ.
Κωνσταντίνου Δαβάκη, τίς πρωτες κρίσιμες μέρες του
ελληνοϊταλικου πολέμου.
β)Στή διαμάχη του στρατηγου Παναγιώτη Δεμέστιχα,
Διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατου, μέ τό Γενικό στρατηγειο
1 Στοιχεια γιά τούς: Δρακούλη Βασιλαράκο καί Θεόδωρο Δρακούλη
Βουδικλάρη, βλέπε στό Παράρτημα του παρόντος.
στήν Αθήνα, γιά τήν εκτέλεση ή όχι του «ελιγμου του
Βρυσοχωρίου-Αρμάτων-Ελευθέρου», στήν Πίνδο, ο οποιος
ελιγμός, τελικως, συνετέλεσε στήν απαρχή της συντριβης καί
στήν οπισθοχώριση της ιταλικης Μεραρχίας «Αλπινιστων», τίς
πρωτες κρίσιμες μέρες της μάχης της Πίνδου.
γ)Στόν επικό αγωνα του υψώματος 1878(17/11/1940) καί
στόν θάνατο του ηρωικου ταγματάρχη Μαντούβαλου
Παναγιώτη.
δ)Στόν αμυντικό αγωνα του υψώματος 731, εκει όπου
αποκρούστηκε η μεγάλη εαρινή ιταλική επίθεση, στίς 9/3/
1941, όπως ακριβως τόν περιγράφει ο αντισυνταγματάρχης
Πυροβολικου ε.ά. Θεόδωρος Δρακούλης Βουδικλάρης, ως
αυτόπτης μάρτυς, καθόσον ειχε λάβει μέρος καί ο ίδιος στήν
επική αυτή μάχη.
Τέσσερα(4), δηλαδή, πολύ σημαντικά συμβάντα του
ελληνοϊταλικου πολέμου, πού αξίζει νά μελετήσει, όχι μόνο ο
ιστορικός εκείνης της περιόδου, αλλά καί κάθε Ελληνας,
προκειμένου νά μάθει, αλλά καί νά νιώσει βαθύτερα κάτι από
τήν ηρωϊκή εκείνη περίοδο της πατρίδας μας.
Έχοντας, μάλιστα, διαβάσει τό εξαίρετο βιβλίο: «Ρουπελ»,
του Χρήστου Ζαλοκώστα, 9η έκδοση, 2011 (Βιβλιοπωλειο της
«Εστίας»), σκέφτηκα νά κάνω χρήση κάποιου σύντομου
αποσπάσματος από αυτό τό σημαντικό έργο, έτσι ώστε μαζί μέ
τά άλλα τέσσερα(4) στοιχεια/ντοκουμέντα του Βουδικλάρη
/Βασιλαράκου, νά συντεθει από κοινου μιά ενότητα,
αναφορικά μέ πολεμικά γεγονότα εκείνης της ηρωϊκης εποχης,
δηλαδή μέ κάποιες σημαντικές στιγμές, όχι μόνο του
ελληνοϊταλικου, αλλά καί του ελληνογερμανικου πολέμου.
Διότι, πρέπει νά πουμε ότι, ενω στά αλβανικά βουνά
αποδείχτηκε η επιθετική ορμή καί η στρατιωτική ικανότητα των
Ελλήνων, στα οχυρά της Ανατολικης Μακεδονίας
αποτυπώθηκε τό σθένος καί η θυσία τους, η θέλησή τους νά
αντιτάξουν αποτελεσματική άμυνα, απέναντι στόν πλέον
ισχυρό στρατό εκείνης της εποχης, ο οποιος ειχε συντρίψει,
μέσα σέ λίγα μόλις εικοσιτετράωρα, ένα – ένα τά κράτη της
κεντρικης καί δυτικης Ευρώπης.
Ένας ακόμα λόγος ένταξης αυτου του αποσπάσματος ηταν
καί τό γεγονός ότι ο Χρηστος Ζαλοκώστας, αναφερόμενος στό
26ο Σύνταγμα Πεζικου της VIIης Μεραρχίας, πού υποστήριζε
εξωτερικά τήν οχυρωματική γραμμή Μεταξα, μνημόνευσε τόν
ήρωα της Μικρασιατικης Εκστρατείας, αντισυνταγματάρχη
Δημήτρη Καλλιαγκάκη, ο οποιος, όχι μόνο τυχαίνει νά
κατάγεται από γειτονικό μου χωριό, τή Δαύλεια, αλλά επιπλέον
ειναι καί συγγενής, εκ μητρός, αγαπητου φίλου μου καί
εκλεκτου συναδέλφου μου, του Γιάννη Πατσαλου.
***
Τά παραπάνω κείμενα πέρα από τήν αξία πού έχουν ως
ντοκουμέντα, ειναι λογοτεχνικότατα, γραμμένα μέ έμπνευση
καί πατριωτικό οιστρο, παρουσιάζουν μάλιστα εξαιρετικό
ενδιαφέρον γιά τά διαχρονικά ζητήματα πού θέτουν άμεσα ή
έμμεσα, όπως:
i) Tό ζήτημα των αφανων ηρώων καί η κλοπή της φήμης,
από άλλους πού δεν τή δικαιουνται. Εξάλλου, ειναι γνωστή σέ
όλους μας η ρήση: «η νίκη έχει πολλούς πατέρες, ενω η ηττα
τούς αναζητει, γιατί κρύβονται.»
ii) Τό ζήτημα των αποφάσεων σέ κρίσιμες καί ιστορικές
στιγμές, όπου οι διενέξεις περί του πρακτέου, μπορουν νά
αποβουν μοιραιες. Μήν ξεχναμε τό γνωστό: «Πάταξον μέν,
άκουσον δέ» του Αθηναίου Θεμιστοκλη πρός τόν Σπαρτιάτη
Ευρυβιάδη, πρίν τήν κρισιμότατη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
iii) Τό ζήτημα της θυσίας, τόσο απαραίτητης καί κατά τήν
επίθεση, γιά νά φέρει νικηφόρα αποτελέσματα απέναντι σέ
υπέρτερους, αλλά άδικους αντιπάλους, καί κατά τήν άμυνα,
έστω καί καταδικασμένη, γιά νά εμπνεύσει τίς επόμενες γενιές.
Μεγαλύτερο, βεβαίως, παράδειγμα από αυτό του Σπαρτιάτη
βασιλιά Λεωνίδα, στίς «Θερμοπύλες», δέν υπάρχει στήν
ιστορία.
iv) Η αρετή των μαχητων, πού δέν μπορει ποτέ νά
επισκιαστει από τήν αξία, τό μέγεθος καί τήν ισχύ των όποιων
πολεμικων μέσων, επιθετικων ή αμυντικων. Παράδειγμα, η
άμυνα στά ελληνικά οχυρά Μεταξα σέ αντιδιαστολή μέ αυτή
της γιγαντιαίας γαλλικης αμυντικης γραμμης Μαζινό, η οποία
παρότι ηταν εντυπωσιακή, εντούτοις υπηρξε ατελέσφορη κατά
τή γερμανική επίθεση στό Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
***
Ασχολούμενος, εδω καί αρκετά χρόνια μέ τήν επιμέλεια
ημερολογίων αγωνιστων στούς πολέμους της πατρίδας μας
(Βαλκανικούς, Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο(Μακεδονικό μέτωπο),
Εκστρατεία της Κριμαίας, Μικρασιατική εκστρατεία,
Ελληνοϊταλικό πόλεμο καί Ελληνογερμανικό πόλεμο),
συνειδητοποίησα σιγά – σιγά ότι η γενιά μου(γενιά του ’50), η
οποία δέν βίωσε πόλεμο, έζησε καί συναστράφηκε μέ αφανεις,
αλλά πραγματικούς ήρωες, είτε ησαν συγγενεις (παππουδες,
πατέρες, θειοι), είτε γείτονες, είτε γνωστοί συγχωριανοί καί
συμπολίτες μας.
Εντούτοις, αυτοί οι άνθρωποι πού έζησαν τόσες καί τόσες
ταλαιπωρίες πολέμου, ειδικά οι παλιότεροι(παππουδες μας),
οι οποιοι βρέθηκαν ακόμα καί πέντε(5) χρόνια στά πολεμικά
μέτωπα, δέν τό φανέρωναν σέ μας, δέν μιλουσαν καί δέν
περιαυτολογουσαν. ησαν πάντα σκυμμένοι στόν καθημερινό
μόχθο τους: χωράφι, αμπέλι, ελαιωνας, υλοτομία, ποίμνιο. Δέν
μας έδειξαν ότι επηρεάστηκαν ψυχολογικά. Βεβαίως, η καρδιά
καί η ψυχή τους θά τό ήξερε, αλλά τουλάχιστον δεν τό
εκδήλωναν στόν περιγυρό τους.
Γι’ αυτούς τούς αφανεις ήρωες, όχι μόνο του δικου μου
χωριου, αλλά καί όλων των ελληνικων χωριων καί πόλεων, τούς
πρέπει μεγάλος καί ιδιαίτερος σεβασμός, έστω καί εκ των
υστέρων. Ειναι ένας επιπλέον πολύ σοβαρός λόγος γιά νά
τιμουμε τή μνήμη τους καί τήν προσφορά τους στήν πατρίδα,
μέ τή δική μας σωστή στάση, απέναντι στά θέματα καί
προβλήματα πού αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας. Γιατί τότε
μόνο θα ξεπληρώσουμε τό βαρύ χρέος πού έχουμε απέναντί
τους.
Ειναι ένας ακόμα λόγος, γιά νά νοιαζόμαστε πρωτα γιά τό
κοινό καλό καί ύστερα γιά τό ατομικό μας συμφέρον καί νά
σκεφτόμαστε αυτό πού πολύ σωστά καί παραστατικά
εξέφρασε ο Γιάννης Μακρυγιάννης στά απομνημονεύματά
του: «Όσο αγαπω τήν πατρίδα μου δέν αγαπω άλλο τίποτας.
Ναρθη ένας νά μου ειπη ότι θά πάγη ομπρός η πατρίδα,
στρέγομαι νά μου βγάλη καί τά δυό μου μάτια. Ότι άν ειμαι
στραβός, καί η πατρίδα μου ειναι καλά, μέ θρέφει. Άν ειναι η
πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια νάχω, στραβός.»
***
Τελειώνοντας θέλω νά ευχαριστήσω θερμά, από αυτήν εδω τή
θέση, τόν αδελφό μου Παναγιώτη, διότι χωρίς τό υλικό πού
μου προμήθευσε, δέν θα μπορουσε νά γραφτει τό παρόν
πόνημα. καθώς καί τήν εκλεκτή υπάλληλο του Πολεμικου
Μουσείου Αθηνων, κα Δήμητρα Καρλη, πού γιά άλλη μιά φορά
ειχε τήν καλοσύνη νά ασχοληθει, αφιλοκερδως, μέ τή
δημιουργία του εξαιρετικά καλαίσθητου εξώφυλλου του
παρόντος βιβλίου.
Στάθης Ασημάκης
9/1/2020, Βύρωνας
Μία σελίς της Ιστορίας της Πίνδου τό 1940.
Η αλήθεια καί τό παραμύθι…
(Επιστολή αυτόπτου)
Αξιότιμε κ. Μαντούβαλε
Ανέγνωσα τήν εις τήν Εφημερίδα «Βραδυνή» της 25-8-58
επιστολήν σας εν σχέσει μέ τόν ηρωποιηθέντα
Συνταγματάρχην Δαβάκην… καί παρακαλω νά μου
επιτρέψητε νά σας συγχαρω διά τό αντικειμενικόν
κείμενον της επιστολης σας. Διαφωνω μόνον ως πρός τήν
περικοπήν της τελευταίας παραγράφου της επιστολης
σας, εχούσης ούτω:
«…Ερωτω, όμως, που εστηρίχθησαν οι Δήμαρχοι
κλπ…διά τήν απονομήν τοιούτων καί τοσούτων
διακρίσεων εις Αξιωματικόν τραυματισθέντα εν τη
εκτελέσει του καθήκοντος;» Ας μοί επιτραπη Κε
Μαντούβαλε, νά πιστεύω ότι δέν ειναι εκτέλεσις
καθήκοντος ανωτέρου αξιωματικου, νά ραπίζη
αιχμάλωτον αξιωματικόν, παρ’ ου καί ετραυματίσθη ουχί
εν ώρα μάχης, αλλά εις τά μετόπισθεν…
Ο ήρως ανθυπολοχαγός, όστις εν ώρα μάχης
κατώρθωσε νά συλλάβη ομάδα Ιταλων πολεμιστων
μεταξύ των οποίων καί βαθμοφόρους (δύο
υπολοχαγούς), μετά τήν αιχμαλωσίαν των δέν τούς
αφήρεσεν τά πιστόλια2
.
2 Η μή αφαίρεσις πιστολιου από συλληφθέντα στή μάχη αξιωματικό
μέχρι αυτός νά οδηγηθει σέ ανάκριση καί στή συνέχεια ενταχθει στούς
αιχμαλώτους ηταν, φαίνεται, συνήθης πρακτική σέ προηγούμενους
πολέμους. Κάτι αντίστοιχο συνέβη καί μέ τούς Έλληνες μαχητές,
αξιωματικούς αλλά καί στρατιωτες, υπερασπιστές του Ρουπελ, εδω
Τόν ένα εκ των αξιωματικων τούτων ερράπισεν ο
ηρωποιημένος Δαβάκης (του μέχρι της προτεραίας του
τραυματισμου του συνδιεσκέδαζε εις Επταχώριον μέ
Αρβανιτοβλάχους),όστις πληροφορηθείς τάς εις
Επταχώρι καταφθανούσας δυνάμεις της Πρώτης
Μεραρχίας ενεθυμήθη ότι έπρεπε νά σπεύση πρός
ανεύρεσιν των διαλυθεισων δυνάμεων των προφυλακων
του …
Πορευόμενος λοιπόν ο Συν/χης Δαβάκης πρός
Προφήτην ’Hλίαν Φούρκα, ώρας τινάς πρίν ημεις
φθάσωμεν εκει, συνήντησεν Έλληνας στρατιώτας
μετάγοντας τούς ούς προαναφέρω αιχμαλωτισθέντας
Ιταλούς Αξιωματικούς καί Στρατιώτας.
Τότε, αφιππεύσας, κατέφερε ράπισμα διά της χειρός
του εις τόν έναν εκ των δύο αξιωματικων, όστις χωρίς νά
χάση καιρόν εξήγαγε τό πιστόλιόν του καί επυροβόλησε
σχεδόν εξ επαφης τόν Συνταγματάρχην. Οι φρουροί
Στρατιωται καί οι συνοδοί του Δαβάκη χολωθέντες, ίσως
καί εντολη του, εφόνευσαν αυτοστιγμεί τούς έξ
αιχμαλώτους στρατιώτας καί τούς δύο αξιωματικούς.
Ο υποφαινόμενος επί κεφαλης εφίππου ομάδος
οπλιτων Χωρ/κης, εκτελων στρατονομικήν υπηρεσίαν εν
τη Πρώτη Μεραρχία, δέν εβράδυνε νά φθάση εις
Προφήτην Ηλίαν Φούρκας. Πορευόμενοι συνηντήσαμεν
βεβαίως γιά λόγους τιμης, όταν αυτοί, μετά τήν παράδοσιν των οχυρων
κατόπιν φοβερου υπερασπιστικου τους αγωνα, συνελήφθησαν από τούς
Γερμανούς.
Ειναι χαρακτηριστικό τό παρακάτω αναφερόμενο απόσπασμα από
τό βιβλίο: «Ρουπελ» (Κεφάλαιο Χ), του Χρήστου Ζαλοκώστα: «Ο
άρχοντας πού ξεπερνάει όλους, ο ήλιος, αφου ανέβηκε στήν κορυφή τ’
ουρανου, στάθηκε μιά στιγμή εκει. Τέτοια ώρα, μεσημέρι, εγκατάλειψαν
οι φαντάροι τά οχυρά. Οι Γερμανοί πού τούς σεβάστηκαν, τούς άφησαν
νά φύγουν μέ τόν οπλισμό τους, μόνοι, ως τίς Σέρρες, όπου θά περίμεναν
διαταγές.»
τούς μεταφέροντας τόν τραυματισθέντα Δαβάκην. Ως
ητο επόμενον, ηρώτησα καί επληροφορήθην τά
συμβάντα, ως ανωτέρω τά εκθέτω, παρά τινων των
συνοδων του τραυματισθέντος Συνταγματάρχου.
Τά όσα ειχον πληροφορηθη διεπίστωσα ιδίοις όμμασιν,
όταν έφθασα εις Προφήτην Ηλίαν, όπου ανεύρομεν έξ
πτώματα Ιταλων Στρατιωτων καί δύο βαθμοφόρων,
παραμορφωμένων από νύγματα λογχων, τάς δέ
κεφαλάς των βαθμοφόρων πολτοποιημένας. Ερρίψαμεν
τά πτώματα εις ομαδικόν τάφον καί εκαλύψαμεν ταυτα
επιπολαίως δι’ ολίγου χώματος καί λίθων. Πέραν του
Προφήτου Ηλίου, συνηντήσαμεν τραυματίας
Στρατιώτας Έλληνας, λαβόντας μέρος εις μάχην
δοθεισαν τήν προηγουμένην, παρ’ ων επληροφορήθησαν
ότι τούς προαναφερθέντας αιχμαλώτους ειχε συλλάβει η
Διμοιρία των διοικουμένη υπ’ Ανθυπολοχαγου, ουτινος τό
επώνυμον3 δέν ενθυμουμαι, λόγω του διαρρεύσαντος
χρόνου.
Σας απευθύνω τήν παρουσαν, επειδή εξακολουθουν
νά βλέπουν τό φως της δημοσιότητος διάφοροι εικασίαι
παρ’ εντελως αναρμοδίων προσώπων καί δεύτερον διά
νά μή νομίζη ο κόσμος ότι Υμεις αδικειτε τήν μνήμην του
Δαβάκη μέ τά δημοσιεύματά σας.
Αθηναι τη 2α Ν/βρίου 1958
Μετ’ εξαιρέτου εκτιμήσεως
ΗΛΙΑΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ
Αξ/κός Χωρ/κης, έ.π.δ.
Ερετρείας 1α Αθηναι, τηλ. 533-790
Ακριβές αντίγραφον εκ του
εις χειρας μου πρωτοτύπου.
Εν Πειραιει τη 7-11-1958
3 Βλέπε σχετικά, στή συνέχεια, στήν υποσημείωση αριθ. 4.
ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ Ν. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ
Ιατρός – τ. Βουλευτής Πειραιως
καί Νήσων – Ταξίαρχος Υγειονομικου Π.Δ.
Πρόεδρος Ιατρικου Συλλόγου Πειραιως
Κοινοποιειται εις τό Πανελλήνιον, διά τήν
αποκατάστασιν της Ιστορικης αληθείας, η οποία
διεφθάρη καί διεστράφη εξοργιστικά επί του
προκειμένου.
***
Επιλογικά
Μετά τό παραπάνω έγγραφο – ντοκουμέντο καί επειδή τό εν
λόγω ζήτημα ειναι λεπτό καί ευαίσθητο, καθόσον σχετίζεται
μέ τόν πρωτο μεγάλο Έλληνα ήρωα του Αλβανικου έπους,
θά αναφέρουμε, τά σχετικά μέ τόν τραυματισμό του Κωνστ.
Δαβάκη, όπως τόν παρουσιάζει από τήν άλλη πλευρά(τήν
ευνοϊκή γι’ αυτόν), τόσο η Δ/νση Ιστορίας Στρατου
(«Σύντομη ιστορία του Ελληνοϊταλικου καί
Ελληνογερμανικου πολέμου 1940 – 1941»), όσο καί ο
αντιστράτηγος ε.ά. Αλεξ. Εδιπίδης στό έργο του: «Μεγάλη
Εικονογραφημένη Ιστορία του Ελληνοϊταλικου καί
Ελληνογερμανικου πολέμου 1940 – 1941», Εκδοτικου οίκου
«Βιβλιοαθηναϊκή», Περικλη Σύψα, Αθήνα.
Συγκεκριμένα, ο Αλεξ. Εδιπίδης γράφει: «[…]Περί τήν 23ην
ώραν (της 1ης Νοεμβρίου 1940) εξέδωσε η Μεραρχία(Ι) τήν
υπ’ αριθ. 43/1-11-40 διαταγήν επιχειρήσεων διά τήν 2αν
Κωνσταντίνος Δαβάκης, Συνταγματάρχης Πεζικου.
Νοεμβρίου, αποσταλεισα διά του αυτου πεζου συνδέσμου
πρός τό Νότιον συγκρότημα(πού διοικουσε ο Δαβάκης). Διά
ταύτης διετάσσετο ο συν/χης Δαβάκης νά συνεχίση
δραστηρίως από της έω της 2ας Νοεμβρίου πρός
ολοκλήρωσιν της καταλήψεως του υψώματος Προφ. Ηλίας
καί εν συνεχεία των υψωμάτων Ταμπουρι – Φούρκα ως
καθωρίζετο εν τη υπ’ αριθ. 23/31-10-40 διαταγη της
Μεραρχίας καί της ενισχύσεώς του διά του ΙΙΙ/52 τάγματος.
Η εις τόν συν/χην Δαβάκην σχηματισθεισα γνώμη (ως η
υπ αριθ. 7/2-11-40 αναφορά του πρός Μεραρχίαν) ότι τό
Ταμπουρι – Φούρκα κατειχεν ολόκληρον τό 8ον Σύνταγμα
Αλπινιστων δέν αντεπεκρίνετο πρός τήν αλήθειαν, καθόσον
τό σύνταγμα τουτο εκινήθη από της πρωίας της 1-11-40
πρός Ρωμηόν καί μόνον δύναμις ίσως διλοχίας μετά
πυροβολαρχίας ημύνθη της περιοχης Φούρκα – Προφ. Ηλίας
– Ταμπουρι.
Η αλήθεια ειναι ότι οι Ιταλοί ημύνθησαν μετά μεγάλου
πείσματος καί τουτο ητο φυσικόν, ίνα δώσωσι τόν χρόνον εις
τόν όγκον του 8ου Συντάγματος Αλπινιστων νά καταλάβη τόν
Ρωμηόν – Σαμαρίναν, όπερ καί επέτυχεν εντός της 1ης
Ν/βρίου.
Τά ανωτέρω απεδείχθησαν κατά τήν πρωίαν της 2ας
Νοεμβρίου καί κατά τήν εξέτασιν των συλληφθέντων εις
Φούρκα δέκα αιχμαλώτων, οι οποιοι ανηκον εις δύο λόχους
ενός τάγματος του 8ου Συντάγματος Αλπινιστων4
. Ο
συνταγματάρχης Δαβάκης υπηρξεν εκ των αρίστων Ελλήνων
αξιωματικων, μέ πολεμικήν καί επιτελικήν πειραν.
Συνέχεια της αντεπιθέσεως τραυματισμός του Δαβάκη.
Από της πρωίας της 2ας Νοεμβρίου ο διοικητής της
Μεραρχίας μετά του επιτελάρχου του ευρίσκετο εις τό
παρατηρητήριον Προφ. Ηλία. Από τήν κατεύθυνσιν Φούρκας
– Ταμπουρι ακούονται πολυβολισμοί καί όλμοι, οι οποιοι
εσήμαιναν τήν έναρξιν της μάχης πρός ολοκλήρωσιν της
καταλήψεως του υψώματος Ταμπουρι.
Οι αμυνόμενοι του υψώματος Ιταλοί συνεπτύχθησαν
πρός τό Ταμπουρι καί ισχυροποίησαν καί αυτοί τάς θέσεις
4 «Ο 7ος Λόχος (τήν 1η Νοεμβρίου 1940) υπό τόν ανθυπολοχαγό
Θεοδωρόπουλο κάλυπτε τό αριστερό πλευρό από τήν κατεύθυνση της
Φούρκας, πρό της οποίας σταμάτησε εξ αιτίας της ισχυρης ιταλικης
αντίδρασης. Κατά τήν επιχείρησή του συνελήφθησαν εννέα αιχμάλωτοι
οπλίτες καί είκοσι ημίονοι πυροβολικου» (ΔΙΣ Α΄, σελ. 144.)[«Πίνδος
1940. Μιά άλλη εποποιία.», Γεώργιου Α. Αγιαμαρνιώτη, Λιβαδειά
Βοιωτίας 2011].
των. Ενέργειά των πρός ανακατάληψιν του απωλεσθέντος
υψώματος απέτυχε μέ αρκετάς απωλείας.
Τήν κατάληψιν του υψώματος Προφ. Ηλίας ανέφερε τό
συγκρότημα διά της υπ’ αριθ. 91/(2-11-40) αναφορας του.
Τό ΙΙΙ/52 τάγμα φθάνει εγκαίρως εις ενίσχυσιν του νοτίου
συγκροτήματος καί εν συνεχεία ο ουλαμός πυροβολικου υπό
τόν Αδρίμην.
Ο Δαβάκης προσωπικως εποπτεύει διά τήν κατάληψιν
θέσεων υπό των νεοαφιχθέντων λόχων καί δίδει οδηγίας
διά τήν κίνησιν πρός κατάληψιν της Φούρκας.
Ήδη προωθειται πρός τούς εν επαφη 2ον λόχον, ίνα
αντιληφθη ο ίδιος τήν κατάστασιν της στιγμης καί δώση
οδηγίας διά τήν τελικήν εξόρμησιν πρός κατάληψιν του υψ.
Ταμπουρι. Τό ηθικόν των ανδρων ειχεν αναπτερωθη καί
ηκούετο καί πάλιν τό θρυλικόν «αέρα».
Δυστυχως, μία σφαιρα τραυματίζει βαρέως τόν
συνταγματάρχην Δαβάκην5
, ο οποιος αιμόφυρτος
μεταφέρεται εις ασφαλέστερον μέρος. Ο επιδέσας αυτόν
ιατρός ειδεν ότι έφερε διαμπερές τραυμα εις τό στηθος καί
5 «Οn the evening of November 2, Colonel Konstantinos Davakis was
gravely wounded in the chest ad was evacuated to Eptachori. The incident
occurred, while he was in charge of a force conducting reconnaissance for
the continuation of the attack, that would be launched from the height
of Prophitis Elias of Fourka towards thw height of Tambouri» («An
abridged history of the Greek – Italian and Greek-German war 1940-
1941», Hellenic Army General Staff, Army History Directorate, 1997), που
σημαίνει:
«Τό βράδυ της 2ας Νοεμβρίου, ο συνταγματάρχης Κωνσταντίνος
Δαβάκης τραυματίστηκε σοβαρά στό στηθος καί μεταφέρθηκε στό
Επταχώρι. Τό περιστατικό συνέβη, ενω ηταν επικεφαλης μίας δύναμης
διεξαγωγης αναγνώρισης γιά τή συνέχιση της επίθεσης πού θά
εξαπολυόταν από τό υψώματα Προφήτη Ηλία – Φούρκα πρός τό ύψωμα
Ταμπούρι.» («Σύντομη ιστορία του Ελληνοϊταλικου καί
Ελληνογερμανικου πολέμου (1940 – 1941)», «Γενικό Επιτελείο Ελληνικου
Στρατου, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατου», 1997).
μάλιστα εις τόν πνεύμονα. Αυθημερόν διεκομίσθη εις
Επταχώριον, όπου τω παρεσχέθησαν αι πρωται θετικαί
βοήθειαι καί μετ’ ολίγας ημέρας διεκομίσθη εις Αθήνας,
όπου έθεραπεύθη μετά μακράν νοσηλείαν6
.
Τήν διοίκησιν των εις Προφ. Ηλίαν – Φούρκαν τμημάτων
ανέλαβεν ο εις τήν περιοχήν ταύτην οδηγήσας τό ΙΙΙ/52
ταγματάρχης σύνδεσμος της Στρατιας Καραβίας Ιωάννης.»
***
Εάν εξετάσει, τώρα, κάποιος μέ προσοχή τά τρία κείμενα,
δηλαδή τήν επιστολή Ηλία Χασιώτη πρός τόν Δρακούλη
Μαντούβαλο, τήν περιγραφή του Αλέξανδρου Εδιπίδη καί
τό απόσπασμα του ΔΙΣ, θά εννοήσει αμέσως ότι :
i)Τό κείμενο του Ηλία Χασιώτη μπορει νά ειναι αυστηρό καί
«θυμωμένο», λές καί έχει γραφει από κάποιον πού ειχε
προηγούμενα μέ τόν Κωνστ. Δαβάκη, ειναι όμως ξεκάθαρο
καί κατηγορηματικό, σάν νά μή δέχεται ο συγγραφέας του
καμία αντίρρηση από τόν αναγνώστη του. Τό μένος του,
ίσως, εξηγειται από θέμα επαγγελματικης αντιζηλίας,
δεδομένου ότι αυτός εκτελουσε χρέη στρατονομίας στήν Ιη
Μεραρχία, διακινδυνεύοντας μέν στό μέτωπο, χωρίς όμως
τήν προοπτική νά ανδραγαθήσει, ενω ο Κωνστ. Δαβάκης
6«Κατά τή διάρκεια της μακρόχρονης νοσηλείας του Δαβάκη, οι
πολεμικές επιχειρήσεις έληξαν καί η χώρα βρέθηκε υπό κατοχή. Τόν
Δεκέμβριο του 1942, καί ενω ακόμα νοσηλευόταν στήν Αθήνα, ο
Δαβάκης συνελήφθη ως όμηρος από τίς ιταλικές αρχές κατοχης, μαζί μέ
πολλούς διακεκριμένους αξιωματικούς, γιατί θεωρήθηκαν ύποπτοι
αντιστασιακης δράσης.
Οι συλληφθέντες επιβιβάστηκαν στήν Πάτρα στό ατμόπλοιο: «Τσιττά
ντι Τζένοβα» («Πόλη της Γένοβα»), γιά νά μεταφερθουν σέ στρατόπεδο
συγκέντρωσης στήν Ιταλία. Τό πλοιο αυτό τορπιλίστηκε από συμμαχικό
υποβρύχιο καί βυθίστηκε στά ανοιχτά των νότιων αλβανικων ακτων, μέ
αποτέλεσμα οι επιβαίνοντες νά πνιγουν στά νερά της Αδριατικης
(Ιανουάριος 1943). Τό πτωμα του Δαβάκη περισυνελέγη, αναγνωρίστηκε
καί τάφηκε στόν Αυλώνα. Μεταπολεμικά τά οστα του διακομίστηκαν καί
ενταφιάστηκαν στήν Αθήνα.» (w.w.w. Kων. Δαβάκης Wikipedia).
«ανδραγάθησε», χωρίς να ….διακινδυνεύσει άμεσα σέ
μάχη.
ii)Ο Αλέξανδρος Εδιπίδης αναφέρει αρκετά γιά τον
τραυματισμό του Δαβάκη, αλλά μαλλον δέν τά λέει όλα καί
δέν αναρωτιέται γιά βασικά πράγματα. Ειδικότερα, δέν
αναφέρει, εάν ο τραυματισμός του Δαβάκη έγινε σέ ώρα
μάχης, έστω μικροσυμπλοκης, ή όχι, απλως σημειώνει ότι ο
αυτός κατευθυνόταν πρός τόν 2ο λόχο («Ήδη προωθειται
πρός τούς εν επαφη 2ον λόχον, ίνα αντιληφθη ο ίδιος τήν
κατάστασιν της στιγμης καί δώση οδηγίας διά τήν τελικήν
εξόρμησιν πρός κατάληψιν του υψ. Ταμπουρι»), καί αυτό
φαίνεται ότι ειναι αλήθεια, αλλά μαλλον η μισή αλήθεια.
Επίσης, δέν αναρωτιέται γιά τό διαμπερές τραυμα του εν
λόγω αξιωματικου, δεδομένου ότι ένα τέτοιο τραυμα,
προϋποθέτει, συνήθως, πυροβολισμό εκ του σύνεγγυς. Καί
εδω ο μόνος πιθανός πυροβολισμός θά ηταν από μακριά,
από τό ύψωμα «Ταμπουρι», όπου ησαν οχυρωμένοι οι
Ιταλοί, ενω στό Νότιο συγκρότημα, του οποίου ηγειτο ο
Δαβάκης, σχεδιαζόταν η εκτόπισή τους.
iii) Η Δ/νση Ιστορίας Στρατου(Δ.Ι.Σ.) διευκρινίζει ότι ο
τραυματισμός του Δαβάκη έγινε τό απόγευμα της 2ας
Νοεμβρίου 1940, καθώς αυτός ηταν επικεφαλης μίας
δύναμης πού έκανε αναγνώριση γιά τή συνέχιση της
επίθεσης εναντίον του υψώματος Προφήτης Ηλίας – Φούρκα
πρός τό ύψωμα Ταμπουρι, καί συμφωνει ουσιαστικά μέ τήν
εκδοχή Εδιπίδη.
***
Στήν ελληνική βιβλιογραφία εμφανίστηκε, στά τέλη της
δεκαετίας του ’70, τό βιβλίο: «Κωνσταντίνος Δαβάκης – Δρυς
του Ταϋγέτου αετός της Πίνδου» του Νώντα
Ηλιόπουλου(Έκδόσεις Πατσιλινάκου), Αθηναι 1979, πού
ουσιαστικά ειναι ένας ύμνος γιά τόν Κωνστ. Δαβάκη. Στίς
σελίδες του βιβλίου αυτου, οι οποιες ειναι γραμμένες μέ
ζέση καί ενθουσιασμό γιά τήν προσωπικότητα του Κωνστ.
Δαβάκη, διαβάζουμε μεταξύ των άλλων τά εξης
χαρακτηριστικά:
α)«Διά τήν προκαταρκτικήν εκείνην επιτυχίαν των
ελληνικων όπλων κατεβλήθη βαρύ τίμημα αίματος,
πολυτιμότερον του οποίου ητο τό του ιδίου Συνταγματάρχου
Δαβάκη. Διότι εφορεύων ουτος τήν διεξαγωμένην μάχην, εις
τό ύψωμα Προφήτης Ηλίας, της Φούρκας (της Κονίτσης), καί
προκινδυνεύων εις τήν γραμμήν του πυρός, πρός
παρότρυνσιν καί εμψύχωσιν των ανδρων του, εδέχθη
εχθρικήν σφαιραν κατάστηθα, βαρύτατα πληγείς.» (σελίδα
16).
β)«Ο Δαβάκης ακάλυπτος, κινειται εις τήν γραμμήν του
πυρός, απτόητος εν μέσω συριγμων σφαιρων, δίδει οδηγίας,
παροτρύνει, παραδειγματίζει. Καί ενω ομιλει, εχθρική βολίς
τυφεκίου τόν πλήττει, εξ ελαχίστης αποστάσεως, εις τό
δεξιόν μέρος του στήθους καί του προκαλει ακατάσχετον
αιμορραγίαν.
Ο γενναιος καί αρρενωπός ανήρ κλονίζεται επί του
αλόγου του, κινδυνεύει νά σωριασθη, τείνει νά χάσει τάς
αισθήσεις του. Τόν αντιλαμβάνονται οι γύρω του, σπεύδουν
νά τόν υποβαστάσουν, τόν μεταφέρουν εις απυρόβλητον
σημειον.» (σελίδα 49), και λίγο πιό κάτω, στήν ίδια σελίδα:
«Αξίζει νά τονισθη εδω, ότι ειναι σπανία περίπτωσις, άν
όχι μοναδική, Διοικητου μεγάλης Μονάδος, νά πληγη δι’
αγχεμάχου πυροβόλου όπλου, του οποίου τό
αποτελεσματικόν βεληνεκές δέν υπερβαίνει τάς ολίγας
δεκάδας μέτρων.»
γ)«Ο Συνταγματάρχης Κων. Δαβάκης ετραυματίσθη κατά
τά πρώτας απογευματινάς ώρας του Σαββάτου 2 Νοεμβρίου
1940, εις τόν Προφήτην Ηλίαν Φούρκας, της Κονίτσης.
Καθώς αφηγήθη αργότερον ο ίδιος, ευρισκόμενος τήν
πρωίαν της ιδίας ημέρας εις τήν Μονήν της Παναγίας
Κλαδόρμης ησθάνθη τήν προαίσθησιν επικειμένου
δυστυχήματος κατά τήν μάχην πού έμελλε νά
επακολουθήση.» (σελίδα 50).
δ)«Ο ίδιος ο Δαβάκης, μόλις συνελθών από τό βαρύτατον
τραυμα του, […] έφερε τήν σκέψιν του πρός τούς
συμπολεμιστάς του της μονάδος του, πρός τούς οποίους
απηύθυνεν, υπό ημερομηνίαν 4ης Νοεμβρίου 1940
συγκινητικήν πατρικήν ημερησίαν Διαταγήν, τήν οποίαν
μεταφέρομεν:“[…] υπό συνθήκας κλιματολογικως
δυσεμνεστάτας, υπό τακτικήν κατάστασιν μειονεκτικήν, μέ
ελάχιστον πυροβολικόν, μέ ανεπαρκη πυρομαχικά,
εκρατήσατε αμυντικόν αγωνα επιτυχη εναντίον εξαπλασίων
εκλεκτων Ιταλικων δυνάμεων καί […] ”» (σελίδα 51). [Η
υπογράμμιση δική μας.]
ε) Η Ημερήσια διαταγή της 8ης Νοεμβρίου 1940, πού
φέρει τήν υπογραφήν του Αντιστράτηγου Ιωάννου Πιτσίκα,
καί μέ τήν οποία προτάθηκε ο Κων. Δαβάκης γιά προαγωγή
του επ’ ανδραγαθία, αναφέρει μεταξύ των άλλων: «Τό
απόσπασμα Πίνδου του Συνταγματάρχου Δαβάκη Κωνστ.
δεχθέν επίθεσιν […] υπό εξαπλασίων επιλέκτων εχθρικων
δυνάμεων, υπό συνθήκας κλιματολογικάς δυσμενεστάτας,
μέ ελάχιστον πυροβολικόν, ανεπαρκη πυρομαχικά,
εκράτησεν αμυντικόν αγωνα επί τριήμερον, αναγκασθέν νά
συμπτυχθη.[…] (Η υπογράμμιση πάλι δική μας.)
[…] Ο Συντ/ρχης Δαβάκης ευρισκόμενος εις τήν πρώτην
γραμμήν του πυρός, επιδεικνύων ηρωισμόν, αψηφων τούς
κινδύνους, ενθαρρύνων τούς στρατιώτας της πρώτης
γραμμης ετραυματίσθη σοβαρως.
Τόν Συνταγματάρχην τουτον Δαβάκην Κωνστ. διά τάς
ηρωικάς του πράξεις προτείνω διά τόν βαθμόν του
Υποστρατήγου επ’ ανδραγαθία.»(σελίδα 57) καί αμέσως πιό
κάτω στήν ίδια σελίδα του υπόψη βιβλίου αναφέρεται:
«Αλλ’ αι κυβερνήσεις των συνθηκολόγων δέν έκριναν άξιον
τοιαύτης προαγωγης τόν αδιαλλάκτως ορθωθέντα κατά του
εχθρου.[…]».
στ)«Αλλ’ εν τω μεταξύ έχει φτάσει εις τήν έδραν
Διοικήσεως του Αποσπάσματος Πίνδου εις τό Επταχωρι, ο
διοικητής της 1ης Μεραρχίας, ανηκούσης εις τό Β΄ Σωμα
Στρατου, καί εκτιμήσας επί τόπου τήν κατάστασιν,
αποδέχεται τήν εισήγησιν του Δαβάκη περί εξαπολύσεως
αντεπιθέσεως καί ζητει τηλεφωνικως τήν έγκρισιν του
Σώματος δι’ εκτέλεσίν της. Τουτο αρνειται, ο Μέραρχος
επιμένει, καί τέλος κατορθώνει ν’ αποσπάση ουτος τήν
ανοχήν του Σωματάρχου, όπως ενεργήση υπό ιδίαν αυτου
ευθύνην.[…]. Ο Μέραρχος αυτός ητο ο στρατηγός Βασ.
Βραχνός.[…]. Κατά κακήν όμως συγκυρίαν ευρέθη εις
οξυτάτην όσον καί άδικον διάστασιν πρός τόν Κωνστ.
Δαβάκην. Καί η δημοτικότης του τελευταίου τούτου,
διεξαγαγόντος τάς μάχας της Πίνδου καί ηγηθέντος των
πολεμιστων, οι οποιοι, όπως είπομεν διέσπειραν τήν φήμην
του, απέσπασε τήν προσοχήν της κοινης γνώμης από τήν
ηγετικήν συμβολήν του εν λόγω Στρατηγου εις τήν ευόδωσιν
των γενικοτέρων επιχειρήσεων, πού εκορυφώθη ιδία κατά
τάς μεταγενεστέρας μάχας Κλεισούρας, Τρεμπεσίνας κλπ. Τό
τοιουτον, κατά ευεξήγητον ανθρωπίνην αδυναμίαν,
προεκάλεσεν τήν πικρίαν του τελευταίου τούτου καί τόν
ήγαγε εις απηνη πολεμικήν κατά του Κωνστ. Δαβάκη –
προεκταθεισαν ακόμη καί πέραν του τάφου του ήρωος της
Πίνδου.» (σελίδες 72 και 73).
ζ)«Χαρακτηριστικόν του επιθετικου πνεύματος του
Δαβάκη, προσκρούοντος εις αυτάς τάς συντηρητικάς
αντιλήψεις, ειναι η ακόλουθος στιχομυθία του, καίτοι εις
κρίσιμον κατάστασιν ευρισκομένου, μετά του
επισκεφθέντος αυτόν μετά τόν τραυματισμόν του, εις τό
πρόχειρον χειρουργειον του Επταχωρίου, όπου ειχε
προσωρινως αποτεθη, διοικητου της 1ης Μεραρχίας.
Τήν στιχομυθίαν αυτήν αφηγήθη πρός εφημερίδα των
Αθηνων, δέκα περίπου έτη αργότερα, ο κατ’ αυτήν
παραστάς στρατιώτης, φοιτητής, τότε, της ιατρικης Κίτσος
Παππας – ο διακομίσας τη βοηθεία του λοχίου Ιω. Ιατρου τόν
ηρωικόν Συνταγματάρχην καί παρασχών τάς πρώτας
βοηθείας πρός αυτόν:
“Μέραρχος: Τί ειναι αυτά πού έκαμες, Καπετάν Κωνσταντη;
Μόνος σου επηγες τόσο μπροστά;
Δαβάκης: Έτσι, έπρεπε. τούς έδωσα τό μάθημα πού τούς
ειχα τάξει.
Μέραρχος: Καί τώρα τι γίνεται;
Δαβάκης: Νά πιάσετε τόν «Κλέφτην». Από κει θά
προσπαθήσουν νά γυρίσουν πίσω, όσοι μπηκαν στή
Σαμαρίνα. Θά πιάσετε χιλιάδες αιχμαλώτους. Από ’δω καί
μπρός δέν έχετε παρά νά τούς κυνηγατε! ”
Ητο ο «Κλέφτης» μία επίκαιρος διάβασις, δυτικως του
Σμόλικα, υψομέτρου 1.845 […]» (σελίδες 79 και 80).
Ο παραπάνω συγγραφέας Νώντας Ηλιόπουλος(Μνήμων)
στήν προσπάθειά του νά πείσει τούς αναγνωστες του ότι ο
Κωνστ. Δαβάκης τραυματίστηκε εν ώρα, άν όχι πολεμικων
επιχειρήσεων, τουλάχιστον εν ώρα προετοιμασίας
επίθεσης, περνάει σέ υπερβολές, οι οποιες όμως τόν
οδηγουν κατά την γνώμη μας σέ αντιφάσεις.
Ειδικότερα:
1)Ενω στήν παραπάνω (α)περίπτωση αναφέρει ότι ο
Κωνστ. Δαβάκης τραυματίζεται τήν ώρα πού εφορεύει τή
μάχη στό ύψωμα Προφήτης Ηλίας στήν παραπάνω (β)
περίπτωση αναφέρει ότι πληγώθηκε από αγχέμαχο όπλο,
του οποίου τό αποτελεσματικό βεληνεκές δέν υπερβαίνει τίς
λίγες δεκάδες μέτρα. Αυτές, όμως, οι δύο αναφορές
αντιφάσκουν η μία μέ τήν άλλη, δεδομένου ότι εφορεύω τή
μάχη ως διοικητής σημαίνει επιβλέπω εκ του μακρόθεν τή
μάχη καί δίνω οδηγίες στούς υπασπιστές μου νά τίς
μεταφέρουν στούς επικεφαλεις πού διεξάγουν τή μάχη, ενω
αγχέμαχο όπλο ειναι τό όπλο πού χρησιμοποειται γιά μάχη
«εκ του συστάδην»(«στηθος μέ στηθος») καί τέτοια όπλα
στήν αρχαιότητα ησαν τά ξίφη, ενω στή σημερινή εποχή
ειναι η ξιφολόγχη καί τό πιστόλι. Η μόνη περίπτωση πού
μπορει νά συνδέσει αυτά τά γεγονότα, χωρίς αντίφαση ειναι
εάν αυτά συνέβησαν, όπως αναφέρονται στό αρχικό μας
ντοκουμέντο, δηλαδή στήν επιστολή Ηλία Χασιώτη.
2)Στήν παραπάνω (γ)περίπωση αναφέρεται ότι ο Κωνστ.
Δαβάκης, όπως ο ίδιος ειχε αφηγηθει, καθώς βρισκόταν τό
πρωί της 2ης Νοεμβρίου 1940 (ημέρα τραυματισμου του) στή
Μονή της Παναγίας Κλαδόρμης αισθάνθηκε τήν προαίσθηση
επικείμενου δυστυχήματος κατά τήν μάχη πού έμελλε νά
επακολουθήση. Στή δέ παραπάνω (β) περίπτωση αναφέρει
ότι ο Δαβάκης ακάλυπτος, κινειται στή γραμμή πυρός,
απτόητος ανάμεσα σέ συριγμούς σφαιρων παροτρύνοντας
καί παραδειγματίζοντας τούς στρατιωτες του.
Αυτές οι δυό αναφορές, όμως, εάν δέν αντιφάσκουν,
δείχνουν τόν Κωνστ. Δαβάκη νά ειναι όχι μόνο παράτολμος
αλλά απρόσεκτος καί αστόχαστος, θέτοντας μάλιστα σέ
κίνδυνο όχι μόνο τόν εαυτό του άσκοπα, αλλά καί τή μονάδα
του, δεδομένου ότι ηγειται σέ κρίσιμη θέση καί κρίσιμη ώρα
καί δέν επιτρέπονται αστόχαστες κινήσεις πού οδηγουν σέ
απώλεια ηγέτη, χωρίς λόγο, καί μάλιστα όταν λίγες ωρες
πρίν σε μοναστηρι της Παναγίας, προαισθάνεται ο ίδιος
δυστύχημα γιά τόν εαυτό του.
3) Ενω στήν παραπάνω (στ) περίπτωση αναφέρεται ότι ο
Μέραρχος Βασ. Βραχνός κατά κακή συγκυρία βρέθηκε σε
οξύτατη καί άδικη διάσταση μέ τόν Κωνστ. Δαβάκην. καί η
δημοτικότητα του τελευταίου από τόν τραυματισμό του
απόσπασε τή φήμη της κοινης γνώμης από τό πρόσωπο του
Βραχνου καί οδήγησε τό Μέραρχο αυτό σέ απηνη πόλεμο
πρός τόν ήρωα συνταγνατάρχη Δαβάκη, εντούτοις λίγες
σειρές πιό πάνω στήν ίδια (στ) περίπτωση αναφέρει ότι ο
Μέραρχος Βραχνός, όχι μόνο αποδέχτηκε τήν εισήγηση του
συνταγματάρχη Δαβάκη, αλλά τήν υιοθέτησε πλήρως καί
μάλιστα πάλεψε μέ τόν Σωματάρχη γιά νά εφαρμοσθει.
Επίσης, εάν η σχέση των δύο αντρων ειχε διαταραχθει ο
Μέραρχος δέν θά κατέφθανε αμέσως στό Επταχωρι, όπως
συνέβη (καί αναφέρεται στήν παραπάνω(ζ) περίπτωση), γιά
νά δει καί νά συνομιλήσει καί μάλιστα μέ οικειότητα μέ τόν
τραυματία συνταγματάρχη, πρίν ο τελευταιος αναχωρήσει
γιά τό στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας, προκειμένου νά
θεραπευτει πλήρως.
4) Από τόν αναφερόμενο στήν παραπάνω (ζ)περίπτωση
διάλογο, μεταξύ του Σωματάρχη Βραχνου καί του τραυματία
Δαβάκη, φαίνεται ότι όχι μόνο υπάρχει οικειότητα μεταξύ
των δύο αυτων αντρων, αλλά επιπλέον υπάρχει καί μιά δόση
ειρωνείας εκ μέρους του Μέραρχου, πραγμα πού μαλλον
εξηγειται καλύτερα, εάν δεχτουμε τήν εκδοχή της επιστολης
Ηλία Χασιώτη, καί όχι στήν περίπτωση πού ο τραυματισμός
του υφισταμένου του γινόταν κατά τη διάρκεια της εξέλιξης
κρισιμότατης μάχης, ή στό πεδίο της μάχης.
Η προσφώνηση του Βραχνου: «Τί ειναι αυτά πού έκαμες,
Καπετάν Κωνσταντη; Μόνος σου επηγες τόσο μπροστά;»
δείχνει, μαλλον, ειρωνεία του Μέραρχου στά όρια, ας μας
συγχωρηθει, ….«δουλέματος», πού γιά τή σοβαρότητα του
Βραχνου δέν θά εδικαιολογειτο, στήν περίπτωση πού ο
τραυματισμός του Δαβάκη γινόταν έστω καί εκ του
μακρόθεν κατά την εξέλιξη της κρίσιμης μάχης γιά τό ύψωμα
του Προφήτη Ηλία, ή επί του πεδίου μάχης.
***
Μιά τέτοια διάσταση απόψεων γιά τόν ηρωϊσμό ή μή του
Κωνστ. Δαβάκη μπορει νά εξηγηθη, καί επίσης η επίσημη
άποψη μπορει νά δικαιολογηθη, άν σκεφτουμε ότι εκεινες
τίς πρωτες κρίσιμες μέρες του Ελληνοϊταλικου πολέμου, η
πατρίδα, η οποία υφίστατο επίθεση από υπέρτερες
δυνάμεις χρειαζόταν επειγόντως μιά ηρωϊκή μορφή, καί τή
βρηκε, βεβαίως, στό πρόσωπο του Δαβάκη, πού ηταν ο
πρωτος τραυματίας ανώτερος αξιωματικός καί μάλιστα
διακεκριμένος συνταγματάρχης.
Πράγματι, ηταν εμπειροπόλεμος καί πολύ καλός
επιτελικός αξιωματικός. Συγκεκριμένα, ειχε λάβει μέρος
στόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου διακρίθηκε καί
παρασημοφορήθηκε γιά τήν τόλμη καί τήν ανδρεία του στό
μακεδονικό μέτωπο, η υγεία του οποίου ειχε υποστει
σοβαρή επιδείνωση, εξ αιτίας της επίδρασης ασφυξιογόνων
αερίων.
Ειχε λάβει μέρος καί στή Μικρασιατική Εκστρατεία, τό
1921, όπου πάλι διακρίθηκε στή μάχη των υψωμάτων του
Αλπανός, καί τιμήθηκε μέ τό Χρυσουν Αριστειο Ανδρείας.
Στό διάστημα μεταξύ 1922 καί 1937 ειχε υπηρετήσει ως
επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας καί του 1ου Σώματος
Στρατου. Ειχε φοιτήσει καί διδάξει σέ στρατιωτικές σχολές
καί ειχε συγγράψει διατριβές γιά τή στρατιωτική ιστορία καί
τήν τακτική των τεθωρακισμένων.
Αντίθετα, εάν αυτές τίς κρίσιμες ωρες γίνονταν γνωστές
οι πραγματικές συνθηκες τραυματισμου του, τότε ούτε
μεγάλοι ήρωες θά φτιάχνονταν εκείνη τή στιγμή πού τόσο
χρειάζονταν, η δέ ιταλική προπαγάνδα πού παραμόνευε, θά
τό εκμεταλλευόταν, στό έπακρο, εναντίον των Ελλήνων, γιά
νά τούς εκθέσει διεθνως. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η αρχική
εκδοχή επικράτησε ως επίσημη θέση καί παρέμεινε έως τίς
μέρες μας.
Αργότερα, όμως, άρχισαν νά εκφράζονται διαφωνίες καί
νά εγείρονται διαφορετικές απόψεις πού αμφισβητουσαν
ανοιχτά τήν ηρωποίηση του Δαβάκη. Τό σωστό ειναι νά
ψάχνουμε τήν αλήθεια, χωρίς όμως νά κατεδαφίζουμε
προσωπικότητες πού μέ τό δικό τους τρόπο πρόσφεραν στήν
υπόθεση της πατρίδα σέ κρίσιμες συνθηκες. Καί σίγουρα ο
Κωνστ. Δαβάκης πρόσφερε μέ τό δικό του τρόπο στήν
πατρίδα καί μάλιστα στίς πιό κρίσιμες ωρες του έπους
του ’40.
***
Ο ήρωας Αλέξανδρος Διάκος, υπολοχαγός.
Μέ τήν ευκαιρία αυτή, άς μιλήσουμε καί γιά τόν, πράγματι,
πρωτο ήρωα αξιωματικό του Ελληνοϊταλικου πολέμου, τόν
υπολοχαγό Αλέξανδρο Διάκο, πού έπεσε στή μάχη της
Τσούκας7
, τήν προηγούμενη μέρα του τραυματισμου του
Κωνστ. Δαβάκη, δηλαδή τήν 1η Νοεμβρίου του 1940.
Συγκεκριμένα, πρός εξασφάλιση του αριστερου τους
πλευρου στήν προώθηση πρός Ζεκίρι – Ρωμηό, οι Ιταλοί
7«Η επίθεσις πρός κατάληψιν της Τσούκας», σελ. 222, 223 της
«Μεγάλης Εικονογραφημένης Ιστορίας του Ελληνοϊταλικου καί
Ελληνοϊταλικου πολέμου 1940-1941», Αλεξ. Εδιπίδου, Αντιστρατήγου
ε.ά., Εκδοτικου οίκου «Βιβλιοαθηναϊκή», Περικλη Σύψα, Αθήνα 1959.
ειχαν οχυρωθει στό κατάφυτο ύψωμα Τσούκα, πρίν από τό
χωριό Φούρκα. Γιά τήν κατάληψή του θά ενεργουσε η
διλοχία του 1ου τάγματος του 4ου Συντάγματος.
Η επίθεση ανατέθηκε στό 2ο Λόχο μέ δύο σωληνες όλμων,
διοικητής του οποίου ηταν ο από τό νησί Χάλκη
Δωδεκανήσων, υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος, μέ βοηθό
τόν έφεδρο ανθυπολοχαγό, Ελευθέριο Ντάσκα. Ο 1ος Λόχος
μέ δύο σωληνες όλμων διενήργησε δευτερεύουσα επίθεση
καί κατέλαβε τό ύψωμα 1.031.
Ώς τίς 11:00 η ώρα ο Διάκος ειχε ακροβολίσει τούς άνδρες
του πρό της Τσούκας καί, αφου τέθηκε επικεφαλης, άρχισε
νά ανεβαίνει τίς απότομες καί δασωμένες πλαγιές. Ξαφνικά
ακούστηκε τό κροτάλισμα των ιταλικων πολυβόλων καί μετά
τούς πρώτους τραυματίες οι άνδρες αναζήτησαν κάλυψη καί
καταφύγιο. Όμως η φωνή του Διάκου άγρια καί επιτακτική
τούς καλουσε γιά επίθεση. Ο ίδιος επιτάχυνε καί δίπλα του
βρέθηκε νά βαδίζει ο Ντάσκας. Οι άνδρες τούς
ακολούθησαν, ενω παντου γύρω οι εχθρικές χειροβομβίδες
συμπλήρωναν τό φραγμό πυρός των ιταλικων
οπλοπολυβόλων.
-«Παιδιά εφ’ όπλου λόγχη», διέταξε ο Διάκος καί πρωτος
ρίχτηκε μέσα στίς εκρήξεις των ιταλικων χειροβομβίδων.
Μέσα σέ λίγα λεπτά η κορυφή ειχε καταληφθει. Ισχυρή
ιταλική αντεπίθεση τούς ανάγκασε νά συμπτυχθουν στά
ριζά του υψώματος. Ο Διάκος ζήτησε από τούς άνδρες του
τήν ύστατη θυσία καί όλοι ανταποκρίθηκαν. Μέ έφοδο καί
εφ’ όπλου λόγχη κυριεύθηκε γιά δεύτερη φορά η Τσούκα,
αλλά καί πάλι η ιταλική αντίδραση υπηρξε άμεση καί ισχυρή.
Τό ιταλικό πυροβολικό καί οι όλμοι ξεχέρσωσαν τήν
Τσούκα καί μετά τό βομβαρδισμό ακολούθησε η επέμβαση
του πεζικου, πού έδιωξε τόν ελληνικό λόχο από τήν κορυφή.
Μέ σχισμένο τό χιτώνιό του καί ξαναμμένο πρόσωπο ο
Διάκος προσπαθουσε νά μαζέψει τούς άνδρες του, οι οποιοι
ειχαν εξαντληθει καί αποκαρδιωθει. Σέ μιά τελευταία
προσπάθεια στίς 12:00 η ώρα η φωνή του Διάκου ακούστηκε
ξανά: «Εμπρός παιδιά! Εμπρός! Γιά μιά ελεύθερη Ελλάδα
καί μιά ελεύθερη Δωδεκάνησο!».
Αυτή τή φορά, όμως, ακολούθησαν μόνο ο Ντάσκας καί
λιγοστοί άνδρες. Η πρώτη γραμμή ειχε πέσει στή μάχη καί
πάλι, αλλά ένα πολυβόλο ανέκοψε τήν επίθεση. Ο Διάκος
έβαλε μέ τό όπλο του εναντίον του Ιταλου χειριστή, όμως τό
ξερό κροτάλισμα του πολυβόλου τόν έριξε νεκρό. Ο
Ντάσκας σηκώθηκε συγκλονισμένος καί πηγε πρός τό μέρος
του, αλλά έπεσε κι αυτός νεκρός από τά φονικά πυρά μαζί
με τέσσερις στρατιωτες.
Έτσι, έμεινε η Τσούκα σέ εχθρικά χέρια εκείνη τήν ημέρα
καί ο λόχος επανηλθε στή βάση του γιά ανασυγκρότηση. Τό
πτωμα του Διάκου παρέμεινε άταφο επί ένα 24ωρο
στό ύψωμα καί, όταν, τελικά, η Τσούκα καταλήφθηκε ξανά,
διαπιστώθηκε ότι τό νεκρό σωμα του Διάκου ειχε βεβηλωθει
από τούς Ιταλούς. Τελικώς, οι σοροί Διάκου καί Ντάσκα
ενταφιάστηκαν στό κοιμητήριο της Ζούζουλης μέ όλες τίς
τιμές. Αυτοί ησαν οι δυό πρωτοι πεσόντες αξιωματικοί,
κατώτεροι μέν σέ βαθμό, αλλά ανώτεροι καί πρωτοι
πραγματικοί μεγάλοι ήρωες του Ελληνοϊταλικου πολέμου!
***
Έγγραφα αρχείου υποστράτηγου
Δρακούλη Βασιλαράκου
***
Διανέμεται δωρεάν
Αθήνα 2020
Συγγραφέας: Στάθης Ασημάκης
Εκδότης: Στάθης Ασημάκης
Ψηφιακή επιμέλεια: Στάθης Ασημάκης
Επιμέλεια εξώφυλλου: Δήμητρα Καρλη
Copyright 2020 :
Στάθης Ασημάκης
Λητους 7, 162 31 Βύρωνας, Τηλ.: 210 7645106,
E-mail: [email protected]
ISBN: 978-618-83594-5-1
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική,
μερική ή περιληπτική μέ οποιοδήποτε τρόπο: μηχανικό,
ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό ή άλλο, μέ αναφορά στόν
συγγραφέα.
Περιεχόμενα
Πρόλογος …………………………………………………………………………………………………….. 7
Μία σελίς της Ιστορίας της Πίνδου τό 1940.
Η αλήθεια καί τό παραμύθι(Επιστολή αυτόπτου) ……………… 13
Μία άγνωστος πτυχή του αγωνος του διεξαχθέντος εις
Πίνδον κατά τόν Ελληνοϊταλικόν πόλεμον 1940 – 1941.
Ο ελιγμός Βρυσοχωρίου. ………………………………………………………………. 32
Ο επικός αγών του υψώματος 1878(17-11-40) καί ο
ηρωικός θάνατος του Ταγματάρχου Μαντούβαλου
Παναγιώτη. ………………………………………………………………………………………… 74
Ο αγών του υψώματος 731(εις τήν περιοχήν του οποίου
ευρισκόμην κατά τήν μεγάλην εαρινήν Ιταλικήν επίθεσιν,
Μάρτιος 1941) – όπως τά ειδα μέ τά ίδια μου τά μάτια. … 86
Ρουπελ – Λίσσε ………………………………………………………………………………………. 99
Συμπλήρωμα …………. Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.
Βιβλιογραφία ……….. Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.
