Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Εκατό λογοτεχνικά βιβλία μοιάζουν πολλά για μία μονάχα χρονιά, αλλά δεν είναι. Ειδικότερα στη μεταφρασμένη πεζογραφία, τα καλά βιβλία είναι πολλά περισσότερα και η επιλογή δύσκολη. Ένα ή δύο αστυνομικά ή θρίλερ υπάρχουν στις επιλογές μας, αλλά θα επανέλθουμε πιο αναλυτικά εντός των ημερών με τις προτάσεις της Χίλντας Παπαδημητρίου. Παρομοίως, τις κατηγορίες των κόμικς για ενήλικες και της ποίησης θα τις χειριστούμε με διακριτές αναρτήσεις στο προσεχές διάστημα, γιατί έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ

Στα Κρανιά, «πόλη φυτεμένη ανάμεσα στους τέσσερις θεσσαλικούς νομούς με 28.000 κατοίκους», όπως πληροφορούμαστε, εκεί τοποθετεί τη δράση του νέου της μυθιστορήματος, Κορνιζωμένοι, η Ιωάννα Καρυστιάνη. Είναι άραγε η Κρανιά Τρικάλων, η Κρανιά Θεσσαλίας ή μήπως η Κρανιά Ασπροπόταμου.

Όπως και να έχει, τα Κρανιά είναι πόλη φιλήσυχη, αφού δεν έχει γίνει έγκλημα εδώ και δεκαετίες. Εκεί θα βρούμε πάντως, μεταξύ άλλων, τον Στέλιο Σπούγια, ξενοφερμένο κορνιζοποιό, χωρισμένο, με έναν γιο, να αναρωτιέται πόσο έχουν κουκουλωθεί κάτω από τον φωτεινό ουρανό της μικρής τους πόλης.

Λόγος χειμαρρώδης, εστίαση διαδοχική από το ένα πρόσωπο στο άλλο, υψηλή ένταση από σελίδα σε σελίδα. Κυκλοφορεί κι αυτό όπως και τα προηγούμενα βιβλία της από τις εκδόσεις Καστανιώτη

Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ έχει καταγραφεί ως σημαντικός και αιρετικός μελετητής και κριτικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η στήλη κριτικής που διατηρούσε για πολλά χρόνια στα «Νέα» κέντριζε το ενδιαφέρον αναγνωστών και συγγραφέων. 

Ο Κούρτοβικ εκτός από καταρτισμένος κριτικός είναι και καταξιωμένος πεζογράφος. Ο ήχος της σιωπής της (εκδ. Εστία), το τελευταίο του μυθιστόρημα, είναι ένα ταξίδι στην παιδική του ηλικία αλλά και στα κατοπινά χρόνια, με αρχικό σκοπό να ερμηνεύσει τα τελευταία λόγια της μητέρας του πριν πεθάνει.

Έγραψε ο Κώστας Κατσουλάρης: «Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ πέτυχε όλους τους στόχους που φαίνεται να έθεσε με το μυθιστόρημά του: προσωπικούς, αισθητικούς, φιλοσοφικούς. Σε προσωπικό επίπεδο η ανάδυση αυτού του τόσο ευαίσθητου αυτοβιογραφικού υλικού ενέχει αναμφίβολα μια παρηγορητική διάσταση. Είναι ένας πολλαπλός αποχαιρετισμός: στη γνωστή άγνωστη μητέρα, στην παιδική και εφηβική ηλικία, σε μια ολόκληρη εποχή. Σε αισθητικό επίπεδο, Ο ήχος της σιωπής της είναι ένα σύγχρονο μορφολογικά μυθιστόρημα, που συνδυάζει την προσωπική εκμυστήρευση με την μαρτυρία, το δοκίμιο και την αναδίφηση σε αρχεία, ενώ εμπλουτίζεται και από ετερογενή αφηγηματικά υλικά, χωρίς να πέφτει στην παγίδα της μεταμοντέρνας φλυαρίας – εξού και είναι ένα εξαιρετικά οικονομημένο βιβλίο».

Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης με το μυθιστόρημά του Ελσίνκι (εκδ. Πατάκη), μας έδωσε όχι μόνο ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς αλλά και ένα κομβικό βιβλίο στην προσωπική του συγγραφική διαδρομή.

Η αφήγηση «τρέχει» σε δύο χρόνους και ξετυλίγει τόσο τη διαδρομή των μεταναστών από τα βάθη της Ασίας (ιρακινό Κουρδιστάν) προς τις χώρες της βόρειας Ευρώπης όσο και την προσωπική ιστορία του Αβίρ με τον Αντώνη. Οι τροχιές της ζωής των δύο αντρών εφάπτονται σε ένα σημείο (στην Αθήνα) για να συνεχίσει η καθεμιά τους την πορεία της.

Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Οι δύο άξονες που τέμνονται μεταξύ τους εγκάρσια, αυτός της μετανάστευσης κι αυτός της ανομολόγητης σχέσης, αναδεικνύουν ζητήματα ταυτότητας, η οποία αναγκάζεται να κρύβεται. Ο Αβίρ δεν αποκαλύπτει στις φινλανδικές αρχές ότι είναι Κούρδος, ούτε ότι έχει και ιρακινό διαβατήριο, ώστε να μπορεί με αυτό να επισκέπτεται τους δικούς του, κι αντίστοιχα κρύβει από όλους –κι από τη γυναίκα του, όταν παντρεύεται– τη σχέση του με τον Αντώνη».

Και ο Διονύσης Μαρίνος σημείωσε: «Κάπου στο βάθος σκηνές από την ταινία του Φασμπίντερ «Ο φόβος τρώει τα σωθικά» και το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ζαν Ζενέ Αιχμάλωτος του έρωτα, δείχνουν να αποτελούν σημαντικές εμπνεύσεις για τον Γρηγοριάδη. Το αποτέλεσμα είναι κάτι περισσότερο από δυνατό: είναι ολότελα ανθρώπινο».

Ο Μίνως Ευσταθιάδης από το πρώτο του μυθιστόρημα έκανε σαφές ότι ήρθε για να μείνει στην ελληνική αστυνομική πεζογραφία. Αστυνομικές ιστορίες που δεν εξιχνιάζουν απλώς ένα έγκλημα, δεν επιδεικνύουν το αρρωστημένο μυαλό μιας ιδιοφυΐας-δολοφόνου αλλά αναδεικνύοντας πολιτικά και κοινωνικά νήματα από το παρελθόν, εντάσσoυν κάθε έγκλημα σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο.

Για το Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους (εκδ. Μεταίχμιο) έγραψε η Χίλντα Παπαδημητρίου: «Όσο προχωρά η ανάγνωση στο μυθιστόρημα η αγωνία χτυπάει κόκκινο αφού ο συγγραφέας, ακολουθώντας την χιτσκοκική μέθοδο της αναμονής του κακού, δεν καταφεύγει σε λύσεις σπλάτερ για να τρομοκρατήσει την αναγνώστη. Ξέρει ότι η πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ πιο ανατριχιαστική από τη μυθοπλασία, όταν τον ρόλο του αφηγητή αναλαμβάνει ένας ταλαντούχος παραμυθάς. Και ο Μίνως Ευσταθιάδης είναι ακριβώς αυτό: ένας πολυτάλαντος παραμυθάς-αφηγητής που σε οδηγεί στη σπηλιά του Μινώταυρου και σε αφήνει να αναζητήσεις τον μίτο με τη δική σου λογική, ηθική και ενσυναίσθηση».

Η Μαρία Σκιαδαρέση έχει διαγράψει μια σημαντική πορεία στο χώρο της πεζογραφίας. Κάθε βιβλίο της διερευνά θεματικές ακανθώδεις, συμπληρώνοντας έτσι το εύρος των ζητημάτων που πραγματεύεται μέσω των βιβλίων της.

Στο τελευταίο της μυθιστόρημα Αντιγόνη απ’ το Πουσκάρ (εκδ. Πατάκη), μια ιστορία μετανάστευσης, όχι πρόσφατης αλλά με ρίζες και προσωπικούς δεσμούς μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, αναδεικνύει και αναλογίες με την αρχαία τραγωδία και τον Θηβαϊκό κύκλο.

Έγραψε η Έλενα Χουζούρη: «Η Αντιγόνη απ’ το Πουσκάρ είναι το πιο ώριμο και καλοδουλεμένο μυθιστόρημα της Σκιαδαρέση με πολλά επίκαιρα νοήματα, με ανοιχτές κεραίες και θαρραλέες τοποθετήσεις. Ένα πλούσιο μυθιστόρημα που απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα αναγνωστών και αναγνωστριών».

Η Σοφία Νικολαΐδου σε κάθε στιγμή της συγγραφικής της πορείας είχε βασικό της ζητούμενο να αποτυπώσει στην πεζογραφία της το εδώ και τώρα, τους προβληματισμούς, τα άγχη, τα λάθη και τα σωστά μιας γενιάς σε διαρκή κίνηση. Με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, με πικρίες και άβολες διαπιστώσεις, οι ιστορίες της καταγράφουν την κίνηση, την προσπάθεια, το θετικό πρόσημο – όπως ακριβώς συμβαίνει και στα Δικά μας παιδιά (εκδ. Μεταίχμιο).

Έγραψε ο Κώστας Κατσουλάρης: «Ολόκληρο το βιβλίο εμποτίζεται από μια νεανική, ιδιαίτερα παραστατική γλώσσα, που μας βάζει στον κόσμο των εφήβων και νέων των πόλεων, χωρίς όμως να της δίνει περισσότερο χώρο απ’ ό,τι χρειάζεται. Κυρίαρχοι σε αυτό το μυθιστόρημα είναι οι χαρακτήρες, η Βάλια, η Ζωή, ο Ιορδάνης ο καλός μπάτσος, ο Κωστής, η Λένια κι ο Φώτης, αλλά κι ο Σίμος ο κακός μπάτσος, κι ο Τσε και η δόλια η Στεφάνκα η Βουλγάρα, η καλή μαμά του κακού παιδιού: αυτούς βλέπεις, αυτούς ακούς να μιλάνε, με αυτούς πορεύεσαι. Πολλά θέματα που μας απασχολούν όλους μας όταν μιλάμε για τους νέους, και βέβαια απασχολούν και τους ίδιους, όπως οι σχέσεις και το σεξ, η ρευστότητα των ρόλων και των φύλων, η φιλία, θίγονται εδώ χωρίς τυμπανοκρουσίες, ρευστοποιούνται μέσα στην ίδια την ιστορία».

Στο μυθιστόρημα του Κώστα Καλτσά Νικήτρια σκόνη (εκδ. Ψυχογιός) συναντούμε τις τρεις γενιές μιας ελληνικής οικογένειας από το τέλος της Κατοχής και το ξέσπασμα του ελληνικού Εμφυλίου μέχρι τις παραμονές του δημοψηφίσματος του 2015 και τον διχασμό που προκάλεσε.

Στην προσπάθειά του να μιλήσει για τη ζωή και τον θάνατο του πατέρα του, ο Μιχάλης Ξενίδης ανασυστήνει την ιστορία μιας ολόκληρης χώρας και εποχής. Δεκαετίες μετά, ο γιος του ο Αντρέας, που κάποτε τόλμησε να θεωρήσει εαυτόν απαλλαγμένο από το βάρος όλης αυτής της ιστορίας, πρόκειται σύντομα ν’ ανακαλύψει πως τα φαντάσματα εκείνα δε θα σταματήσουν να τον στοιχειώνουν αν δεν κάνει ο ίδιος κάτι. Ένα πολύ καλά δουλεμένο μυθιστόρημα ως προς τους ήρωες και τα ελατήρια που τους ωθούν στις πράξεις ή τους κρατάνε αγκιστρωμένους στον περιρρέοντα χωροχρόνο.

Δεν είναι ότι δεν περιμέναμε κάτι τέτοιο από τον Νίκο Α. Μάντη, αλλά προσωπικά μιλώντας, όταν πιάνω στα χέρια μου μυθιστόρημα ελληνικής πεζογραφίας πάνω από 1000 σελίδες, μια κατάπληξη την αισθάνομαι. Και μιας και πιάσαμε τα τυποτεχνικά στοιχεία του βιβλίου, να σημειώσουμε ότι είναι σκληρόδετο, τυπωμένο σε καλό χαρτί και πολύ προσεγμένο στο σύνολό του.

Οι Αδύνατες πόλεις – Τα χρονικά της προσομοίωσης (εκδ. Καστανιώτη), όπως σημειώνει και ο συγγραφέας, ξεκίνησε να γράφεται στη διάρκεια των εγκλεισμών –μέχρι και πρόσφατα, βέβαια– ως ένα προσωπικό στοίχημα, αν θα μπορούσε δηλαδή να γίνει ο ίδιος «κάτι σαν Σεχραζάτ προς τον εαυτό μου», αφηγούμενος μία ιστορία σε συνεχή ροή, εξερευνώντας πού θα οδηγήσει. Και οδήγησε σε ένα μυθιστόρημα με μαγευτικές εικόνες, με αμέτρητες αναφορές σε άλλα βιβλία, ταινίες, στίχους, τηλεοπτικές σειρές, μουσικές. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας φόρος τιμής στη σπουδαία λογοτεχνία και μια ομολογία πίστης στην ανθρώπινη φύση, η οποία αλλάζει ασταμάτητα πόλεις, εποχές, σαρκία και ταυτότητες.

Η Βασιλική Πέτσα, από την πρώτη της εμφάνιση στην πεζογραφία, δημιουργούσε σφοδρές αντιπαραθέσεις, πάντα με αφορμή τα κείμενά της, οι οποίες και περιστρέφονταν σχετικά με συγκεκριμένες επιλογές της κάθε φορά.

Στη νουβέλα της Θυμάμαι, ήταν η πολυπρόσωπη αφήγηση (36 αφηγηματικές φωνές), στα διηγήματα Μόνο το αρνί, η τρικαλινή ντοπιολαλιά και αντίστοιχα στο πρόσφατο Δεν θ’ αργήσω (εκδ. Πόλις) η απόδοση της φωνής οπαδών της Λίβερπουλ στο δυστύχημα του 1989. Η Βασιλική Πέτσα αναμετράτε με τις συγγραφικές προσκλήσεις που η ίδια θέτει, καθιστώντας της μια αεικίνητη και ανήσυχη δημιουργό η οποία διαρκώς εξελίσσει τη γραφή της.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Το μυθιστόρημα έχει ένα αργό τέμπο, σαν τις γκρίζες μέρες στο Λίβερπουλ, σαν τη ρυθμική βροχή του νησιού που όταν ξεκινάει (καθημερινά) ποτίζει τα σώματα και τις ψυχές έως το μεδούλι. Χτίζεται πάνω στην ασημαντότητα του «κάθε μέρα» που βιώνει ο ήρωας και σε έναν οικογενειακό ιστό που φαίνεται να έχει μπλεχτεί φυλακίζοντας τα μέλη του σε μια τακτοποιημένη (πλην ψυχικά εγκλωβισμένη) ζωή. Μια αναγκαία υποσημειώση, ωστόσο, τεχνικής φύσεως έχει να κάνει με τη γλώσσα του ήρωα, η οποία δεν συνάδει με το κοινωνικό του προφίλ. Εδώ έχουμε μια αναντιστοιχία, η οποία, εν μέρει, υποσκάπτει την αληθοφάνεια του κεντρικού ήρωα. Επίσης, οι διάσπαρτες αγγλικές λέξεις στο κείμενο, περισσότερο ξενίζουν παρά υπηρετούν κάποια ανάγκη του».

Η εικαστικός Μάρω Κάργα μεγάλωσε στη Λήμνο, μα η καταγωγή της απλώνεται στα πέρατα του ελληνικού κόσμου: Σμύρνη, Αϊβαλί, Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια. Ο κόσμος αυτός, ο ελληνικός εκτός Ελλάδος, είναι και ο κόσμος των τεσσάρων μέχρι σήμερα μυθιστορημάτων της, που δεν έχουν προσεχθεί όσο θα τους άξιζε.

Στο τελευταίο από αυτά, το Την εποχή που τα φίδια αλλάζουν δέρμα (εκδ. Τόπος), διαδραματίζεται λίγο πριν από το ξέσπασµα του Α΄ Βαλκανικού Πολέµου, με τη δεκαπεντάχρονη Υβόννη να µένει ορφανή από μητέρα και να βρίσκεται αντιµέτωπη µε έναν εχθρικό περίγυρο και ένα αβέβαιο µέλλον. Με τη βοήθεια του βουλευτή Ιωσήφ Βαφόπουλου εγκαταλείπει το νησί της για να εργαστεί στην Αθήνα ως συνοδός της θείας του, της Ειρήνης Ρήγου, ελπίζοντας ότι εκεί θα βρει τον δρόμο της.

Ο Δημήτρης Καρακίτσος είναι ένας από τους πιο πρωτότυπους συγγραφείς της νεότερης γενιάς (1979, Βόλος). Με το αμέσως προηγούμενό του, το Αυτοκοινωνιοπαραμυθία, δοκίμασε τα όρια της μυθοπλασίας, με επιτυχία.

Με το φετινό Αυτός ο χειμώνας (εκδ. Αντίποδες) μας μεταφέρει στον περίκλειστο κόσμο της ελληνικής επαρχίας, την εποχή που όλοι φεύγουν, όπου ο απομονωμένος ήρωας αναμετριέται με τα στοιχεία της φύσης μα και με τον εαυτό του. «Ένας άντρας περνά έναν ολόκληρο χειμώνα ως φύλακας σε ένα απομακρυσμένο χωριό. Ένας ουρανός κάτασπρος, και το δάσος απέναντι σαν σε ασπρόμαυρη φωτογραφία». (από το οπισθόφυλλο)

Η Εύα Στάμου από την πρώτη στιγμή που έκανε την εμφάνισή της στον χώρο της λογοτεχνίας έσπευσε να δηλώσει τον πυρήνα γύρω από τον οποίο θα περιστρέφεται η γραφή της, κι αυτός δεν είναι άλλος από τη γυναικεία εμπειρία.

Πώς μια (ή πολλές, διαφορετικές, ξεχωριστές, συνηθισμένες, κοινωνικές, μοναχικές, σε σχέση ή μόνη) γυναίκα υπάρχει στον κόσμο μας σήμερα; Γνωρίζοντας καλά τον χώρο των αισθηματικών ευπώλητων (έπειτα από τη μελέτη της Η επέλαση της Ροζ Λογοτεχνίας) και χρησιμοποιώντας δεδομένα από τις σπουδές της στην Ψυχολογία, έχει τη δυνατότητα να ελίσσεται και να αποφεύγει τους σχηματικούς χαρακτήρες.

Στη Σωματογραφία (εκδ. Αρμός) η πρωτοπρόσωπη αφήγηση στιγμιότυπων από την ερωτική σχέση δύο γυναικών, γίνονται ο καμβάς ώστε η αφηγήτρια να προσεγγίσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες της, να δει καθαρά τη σχέση της με το οικογενειακό περιβάλλον.

Ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης στο βιβλίο του Επικράτειες (εκδ. Περικείμενο) συνδυάζει στις ιστορίες του το σωματικό στοιχείο των ηρώων του –συχνά σε μια πορεία παρακμής, αδυναμίας και τρωτότητας– με την ανάδειξη λαμπρών στιγμών του πνεύματος.

Σώμα και πνεύμα σε συμπληρωματική εξάρτηση, διακειμενικές αναφορές από τον χώρο της κλασικής πεζογραφίας αλλά και της φιλοσοφίας καθώς και ένα κλείσιμο του ματιού του συγγραφέα στον αναγνώστη μέσω ευθείας απεύθυνσης σε διάσπαρτα σημεία, είναι κάποια από τα συστατικά στοιχεία του βιβλίου.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο που ανοίγει και κλείνει ταυτοχρόνως.

»Με εξαίρεση τα διαλογικά μέρη (ειδικά στην πρώτη ιστορία που δίνει και τον τόνο του βιβλίου), στα οποία η γλώσσα είναι πιο απλή μέσα στο προφορικό της «ντύμα», όλο το υπόλοιπο κείμενο συλλειτουργεί τη φιλοσοφία με τη λογοτεχνία σε μια ζεύξη που σε πολλά σημεία δημιουργεί σπινθήρες διαύγειας».

Δυστοπικό μυθιστόρημα, το Μόνο ένα θαύμα (εκδ. Γραφή) του Γιώργου Πολυμενάκου, το τελευταίο σε μια άτυπη τριλογία με κοινή θεματολογία, που μοιάζει να απασχολεί σοβαρά τον συγγραφέα.

Η δυστοπία γι’ αυτόν δεν έχει το πρόσωπο εξωγήινων εισβολέων αλλά μιας ολοκληρωτικής καταστροφής μεγάλου μέρους της πανίδας της γης – το νερό θα εκλείψει και οι λίγοι που θα έχουν πρόσβαση σ’ αυτό θα είναι προνομιούχοι.

Οι δύο ήρωες του βιβλίου –μια νεαρή κοπέλα που ψάχνει ένα πολύτιμο ορυκτό για να το ανταλλάξει με νερό και τροφή κι ένας άνδρας, κλεισμένος σε έναν φάρο, που είναι θαμμένος κάτω από τη γη και συνομιλεί με ένα φάντασμα– θα χρειαστούν ένα θαύμα για να σωθούν.

Όσο τα δυστοπικά μυθιστορήματα θα τοποθετούνται σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον από το σήμερα, μόνο ένα θαύμα θα μας σώσει κι εμάς.

ΝΟΥΒΕΛΕΣ

Είτε καταπιάνεται με στίχους του Nick Cave και τους μετατρέπει σε διηγήματα είτε βγάζει τους ήρωές της στον δρόμο, για να κερδίσουν τα όνειρά τους και το ταξίδι τους να τους οδηγήσει σε μέρη απρόβλεπτα, είτε τέλος το ταξίδι έχει ανάστροφη πορεία από το παρόν στο παρελθόν και από την Αθήνα στον πατρογονικό τόπο, υπάρχει πάντα ένα στοιχείο που απογειώνει τις ιστορίες της Βάσιας Τζανακάρη, μετατρέποντάς τες σε ρευστούς, δυναμικούς καθρέφτες.

Το ίδιο συμβαίνει και στο τελευταίο της βιβλίο Γεννιέται ο κόσμος (εκδ. Καστανιώτη). Μια ιστορία «σπασμένη» σε πολλές μικρές εικόνες, με διαφορετικές θερμοκρασίες κι εντάσεις, πού όσο διαβάζεις και προσπαθείς να τις συγκρατήσεις αρχίζουν και ξεγλιστρούν αλλά καμιά τους δεν χάνεται, μένουν σκαλωμένες μέσα από το μανίκι, πίσω από τον γιακά, στις μέσα τσέπες, στην άκρη των γυαλιών – μέχρι να γίνουν ξανά όλες μια μικρή ασημένια σταγόνα και να κυλίσουν μέσα στο αφτί σου.

Έγραψε η Μαρία Κουγιουμτζή: «Μέσα από τις σελίδες της περνούν οι εποχές με τις μυρωδιές των φρούτων, τη γεύση των καρπών τους, τις μεταβολές των θαλασσίων περασμάτων, τους αέρηδες, και τα πουλιά, τα σπίτια και τους δρόμους πόλεων πραγματικών και φανταστικών και κυρίως τα αδιόρατα χαμόγελα μιας ψυχής που αγάλλεται μέσα στις άγιες πτυχές του ύπνου και των ονείρων. Στο τέλος κάθε σελίδας εκείνος είναι παρών. Είναι ο δημιουργός και ο αυτουργός αυτών των μεθυστικών σελίδων».

Ο Βρασίδας Καραλής είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Άνθρωπος των γραμμάτων με εντυπωσιακή ευρυμάθεια, πολύ σημαντική πανεπιστημιακή καριέρα –είναι καθη­γητής Βυζαντινών και Νεο­ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ– και σπάνια ενσυναίσθηση, η οποία και αποτυπώνεται στο πρώτο του πεζογραφικό έργο, τον τόμο Σφερδούκλια στο κεφάλι (εκδ. Δώμα).

Εδώ ο συγγραφέας μεταφέρει κομμάτια αφηγήσεων από τη γιαγιά του τη Διονυσία για όσο τη συναντούσε στην Κρέστενα του νομού Ηλείας, από το 1964, που έχει τις πρώτες του μνήμες μαζί της, μέχρι και το 1986 που η Διονυσία πέθανε.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Οι λέξεις της έχουν την ποιητικότητα που περιμένεις. Είναι ζυμωμένες με το νοτισμένο χώμα, τις μυρωδιές των φυτών, τις ανάσες των ζώων, την παγωνιά των τεθνεώτων, τη θλίψη γι’ αυτούς που χάθηκαν και των λίγων αγγιγμάτων χαράς που της έδωσε η ζυγαριά της ζωής. Ένα τέτοιο κείμενο, λοιπόν, δεν το κρίνεις για τη φιλολογική του αρτιότητα ή για τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ώστε να σχηματοποιηθεί, αλλά για τον τρόπο που εισχωρεί μέσα σου, σε κάνει να αισθανθείς λιγότερο ξένος με κάτι που δεν έζησες και δεν γνώρισες».

Συνεχίζοντας τον προβληματισμό του προηγούμενου βιβλίου της Κόρκυρα, η Κατερίνα Χανδρινού επεκτείνει τους συλλογισμούς της στο Χωλ (εκδ. Κείμενα) δίνοντάς μας ένα «ιδιότυπο θρίλερ δωματίου», όπως σημειώνει στο οπισθόφυλλο.

Το Χωλ, που δεν υπάρχει πια, δημιουργεί μια αίσθηση κενού και ένα επικίνδυνο πέρασμα σε μια νέα εποχή. Το σπίτι πρωταγωνιστεί και στα νέα δεδομένα προσαρμόζονται όχι μόνο οι νέοι ενοικιαστές αλλά και οι κατασκευαστές του.

Το Χωλ της Χανδρινού είναι ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες αλλά προσφέρεται και για διαισθητική ανάγνωση με απρόβλεπτες αποκαλύψεις.

Ανεξάντλητη δεξαμενή ιστοριών αποδεικνύεται ο Εμφύλιος πόλεμος και ταυτόχρονα μια θεματική που δείχνει να αφορά μέχρι σήμερα τους αναγνώστες. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Είναι… και δεν είναι. Όσες σπουδαίες ιστορίες κι αν έχουν γραφεί γύρω από τον Εμφύλιο, πάντα θα υπάρχει χώρος και για άλλη μια, κι άλλη μια, και πάντα οι αναγνώστες που ψάχνουν στις κομβικές ιστορικές στιγμές, τις αντίστοιχες των ηρώων τους, πάντα ο Εμφύλιος θα έχει μεγάλο μέρος των απαντήσεων.

Εφόσον, όμως η ίδια η εποχή έδινε τους χαρακτήρες και πίσω από κάθε ιστορία υπήρχαν διχασμένες οικογένειες, εγκλήματα εκδίκησης, τιμής, περιουσίες που άλλαζαν χέρι για λίγο λάδι και αλεύρι, έπρεπε αυτές οι ιστορίες να δοθούν στους αναγνώστες από συγγραφέα ανήσυχο και με ιδιαίτερη φροντίδα στον τρόπο παρουσίασης. Ακριβώς έτσι όπως έχει λειτουργήσει με το υλικό του ο Γιάννης Δενδρινός στη νουβέλα του Όλοι αγαπούν τα τραύματά τους (εκδ. Διόπτρα).

Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Από την αρχή αλλά και συντωχρόνω ο Γ. Δενδρινός θέτει ερωτήματα, αφήνει ίχνη αστυνομικής πλοκής και εμπλέκει την Ιστορία, ειδικά του Εμφυλίου κι αργότερα της Δικτατορίας, στο μυθοπλαστικό υφάδι του. Ο αναγνώστης θέλγεται από αυτές τις ενδείξεις, που δίνονται σταγόνα σταγόνα, και από την ατμόσφαιρα, υφασμένη από το κλίμα του νησιού και τις ασαφείς, ακριβείς μεν αλλά όχι πάντα κατατοπιστικές, αφηγήσεις των δύο μαρτύρων. Το απρόσμενο με το οποίο ξεκινά η νουβέλα βρίσκεται στο κέντρο μιας ευρύτερης ιστορικής αναζήτησης, την οποία ξεδιπλώνουν σταδιακά ο Ορέστης, παιδικός φίλος της Γαλάτειας, γιος κομμουνιστή, και η Φωτεινή […] Ο συγγραφέας κερδίζει το μικρό του στοίχημα, επειδή δομικά απλώνει τα κομμάτια του παζλ ώστε να συντηρήσει το μυστήριο και τελικά να δώσει απαντήσεις, αλλά και συναισθηματικά δεν αρνείται στα κενά που μένουν αναπάντητα ώστε να εκλύσουν συγκίνηση».

ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ

Κερί μικρό, εύχρηστο και βολικό, η κάθε μια συλλογή του Αχιλλέα Κυριακίδη. Να την έχεις πάντα μαζί σου, να σου φωτίζει τις δύσκολες αλλά και τις ευφρόσυνες στιγμές της καθημερινότητας. Μόλις που να την αισθάνεσαι μέσα στην τσάντα σου ή στη μέσα τσέπη της καμπαρντίνας.

Παρηγορητική, γενναιόδωρη, απαστράπτουσα – μια λογοτεχνία τόσο δίπλα μας, που θα πρέπει κάθε στιγμή να αναγνωρίζουμε τη σπουδαιότητά της.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Σαφώς, και σε αυτή τη συλλογή ο Κυριακίδης ομνύει στον Μπόρχες, στον Κορτάσαρ, στον Ουέλς, στον Ταρκόφσκι, στον Κάφκα, στον Πιέρ Μενάρ, στον Κρίστιαν Γκρέινβιλ και σε πλήθος άλλων λογοτεχνικών, σινεφίλ ή μουσικών αναφορών. Πραγματικές ή πεποιημένες, συμβολικές ή μη, αυτές οι αναφορές μετατρέπονται σε τούτη τη συλλογή σε μια αρμαθιά από άγκιστρα ζωής. Τι μπορεί να κρατήσει, εντέλει, ο δημιουργός, αν όχι αυτά που τον κράτησαν τόσα χρόνια στον διαγκωνισμό του γραψίματος; Κι αν τέλος είναι το σημείο από το οποίο αρχίζουμε, ομοίως, αλλά με μια ανάποδη κίνηση, το τέλος μπορεί να ξαναρχίσει σε τούτα τα διηγήματα. Σαν ουροβόρος όφις που δεν τρώει την ουρά του, αλλά έπειτα από την κατάποση αποφασίζει να δημιουργήσει ξανά ένα σώμα, να υπάρξει μια ακόμη φορά, να δώσει στον εαυτό του την πάθηση της ύπαρξης, που δίχως αυτή ζωή δεν νοείται».

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης σε μεγάλα κέφια. Αρκεί κανείς να διαβάσει, και να ακούσει, το εναρκτήριο «Ο Γάντζος» για να καταλάβει για τι πράγμα μιλάμε. Κόσμοι ολόκληροι αποκαλύπτονται, εκρήγνυνται, από διήγημα σε διήγημα, με μια γλώσσα εικονοπλαστική και υλική, μοναδική στην ελληνική πεζογραφία. Οι τόποι όπου εκτυλίσσονται οι σύντομες στον χρόνο, αλλά σαν βαθιές τομές, ιστορίες, είναι και πάλι ο ελληνικός βορράς, η Μακεδονία, με τις λίμνες και τα ποτάμια της και τους αγρούς της, αλλά αναπότρεπτα και η μυστική Θεσσαλονίκη.

Για το πώς κατέληξε στον σκαμπαρδώνειο τίτλο Φάλτσα Κεφαλής, τα λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο (και είναι λες και συμμετέχει σε δικό του διήγημα). Από τις εκδόσεις Πατάκη.

Ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την πεζογραφία της Έλενας Μαρούτσου είναι και η ιδιαίτερη ενσυναίσθηση που έχει για τους ήρωές της.

Από τις Χυδαίες ορχιδέες μέχρι το Ντόμινο – Η τέχνη των αλυσιδωτών πτώσεων (εκδ. Κίχλη), η προσέγγισή τους γίνεται με τρόπο αρθρωτό, έξυπνο και πολλές φορές αναπάντεχο.

Η αλήθεια είναι ότι αυτοί προσεγγίζουν εμάς, είτε βρίσκονται διαρκώς στο προσκήνιο χωρίς να λένε πολλά, είτε διασχίζουν τις σκηνές κοιτώντας εμάς που κοιτάζουμε τους πρωταγωνιστές μέχρι την επόμενη σελίδα, μέχρι την επόμενη πτώση.

Με την πρώτη του συλλογή διηγημάτων, ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης έστρεψε την προσοχή αναγνωστών, κριτικών και εκδοτών προς μια κατηγορία –κυρίως νέων– συγγραφέων, οι οποίοι έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη αγάπη για τον γενέθλιο τόπο τους.

Οι Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας έδειξαν πώς οι ιστορίες που μεταφέρονταν από στόμα σε στόμα μέσα στα χρόνια, σε πολλά χωριά [του κάμπου, των βουνών, των περασμάτων, των άνυδρων, των αποκλεισμένων, των ξεχασμένων από θεούς και ανθρώπους] μπορούν να εμπεριέχουν στοιχεία τρόμου και φανταστικής λογοτεχνίας. Και εν τέλει να αφορούν ένα πιο νεανικό αναγνωστικό κοινό, που βλέπει σε αυτήν την πεζογραφία το αντικαθρέφτισμα της γενιάς του.

Σ’ αυτή τη συνθήκη τα οκτώ διηγήματα του De Mysteriis (εκδ. Αντίποδες) εμπνέονται από τους στίχους Pagan fears / The past is alive / The past is alive – από το τραγούδι «Pagan Fears», από το άλμπουμ «De Mysteriis Dom Sathanas» του συγκροτήματος Mayhem. Έγραψε ο Σόλωνας Παπαγεωργίου: «Σε κάθε ιστορία, η δύναμη της φαντασίας αρκεί για να διαταράξει την κανονικότητα – πολλά από τα αλλόκοτα συμβάντα προκύπτουν αφού τα σκαρφιστούν οι πρωταγωνιστές του Τσαπραΐλη. Οι ήρωές του δεν διαμορφώνουν απλώς τις λαϊκές παραδόσεις, προσθέτοντας δικά τους, μεταγενέστερα, στοιχεία σε προπατορικές αφηγήσεις, αλλά, επιπλέον, υπνωτίζουν το κοινό τους με τις εξιστορήσεις τους, δημιουργούν θεωρίες συνομωσίας που ύστερα επιβεβαιώνονται με τρόπο μαγικό, και δίνουν σάρκα και οστά σε σκοτεινές παρουσίες. Νέες θεότητες και θρησκείες σχηματίζονται – οι ήρωες συμμετέχουν ακούσια σε ξένα τελετουργικά».

O Κωνσταντίνος Δομηνίκ κινείται σε παρόμοια μονοπάτια με τον Τσαπραΐλη, έχοντας αφομοιώσει μια τάση που παρατηρείται τελευταία για επιστροφή στην επαρχία και ανάδειξη ενός τρόπου ζωής και διαχείρισης της καθημερινότητας, λιγότερου φορτωμένου με τα άγχη της πόλης και με τις σχέσεις των ανθρώπων να αναπτύσσονται σε πιο «καθαρές» βάσεις. Τα διηγήματα της συλλογής Κακό ανήλιο (εκδ. Ίκαρος) ανατρέπουν βεβαιότητες και ολοκληρώνονται με στοιχεία μεταφυσικά, πνεύματα νεκρών, δοξασίες και ξόρκια μιας γενιάς που γοητεύεται ιδιαίτερα από αυτά.

Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Όλα αυτά δίνονται με μια μικτή γλώσσα, που κουβαλά την ιστορία της ελληνικότητας, παλίμψηστο της ζεστής λαϊκής με τη σύγχρονη εκδοχή της. Το παλιό υπόστρωμα κείται μαλακό και θελκτικό, πάνω στο οποίο φυτρώνουν ποιητικές απρόσμενες συνάψεις, που έρχονται ωστόσο φυσικά και ομαλότατα να δημιουργήσουν ένα πολυστρωματικό γλωσσικό αμάλγαμα».

Επίσης, ο Κώστας Δρουγαλάς, σημείωσε: «Το βήμα που γίνεται παραπέρα από τον λαογραφικό τρόμο της πρώτης συλλογής του Δομηνίκ πραγματοποιείται με την ένταξη της Πιερίας σε μία απόκοσμη ανθρωπογεωγραφία, απορομαντικοποιημένη κι εμποτισμένη από τους αρχέγονους φόβους που διατρέχουν σαν συνεκτικός ιστός όλες τις γενιές, από τις παλιές έως τις σημερινές.

Κάποιοι το ψάχνουν μέχρι τη στιγμή που θα γράψουν και την τελευταία τους λέξη, κάποιοι άλλοι πειραματίζονται και δοκιμάζουν τρόπους και «παραξενιές» από τα διαβάσματά τους – μάταιος κόπος. Ο Αχιλλέας ΙΙΙ, από το πρώτο του κιόλας βιβλίο, έφερε μια ιδιότυπη και επί της ουσίας ξεχωριστή συγγραφική φωνή.

Είναι ο τρόπος που το μυαλό του και ο ψυχισμός του κούρδισαν τις λέξεις, με αποτέλεσμα αφενός η φωνή του να εξελίσσεται και αφετέρου να μην αντιγράφεται (ίσως σχηματικά και μόνο). Στο βιβλίο του Τέλος Πάντων (εκδ. Ίκαρος) κυριαρχεί η αίσθηση του παράδοξου, του εφιάλτη, του τέλους του κόσμου στον οποίο ζούμε.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Ως εκ τούτου, έχουμε να κάνουμε με μια δέσμη ιστοριών που αναπτύσσονται ομόκεντρα, ακολουθούν πιστά την ίδια θεματική (ιδωμένες κάθε φορά από άλλη σκοπιά), ενώ υφολογικά σου δίνουν την αίσθηση ενός ρεαλισμού που ρέει αντίθετα. Ουδείς γνωρίζει αν ο κόσμος θα τελειώσει με έναν λυγμό κι όχι με έναν πάταγο, όπως έγραφε ο Τ.Σ. Έλιοτ, αλλά γιατί να μην τελειώσει με μια από τις εκδοχές που μάς προσφέρει το Τέλος πάντων;»

Με τη συλλογή διηγημάτων Πολλών ετών αγόρι (εκδ. Πατάκη) επιστρέφει ο Νίκος Αδάμ Βουδούρης, έπειτα από οκτώ χρόνια από το προηγούμενο βιβλίο του και δεκάξι από την πρώτη του συλλογή διηγημάτων.

Παραμένει κρυπτικός και ψυχαναλυτικός, και σε κάθε του διήγημα διερευνά, με τη λοξή ματιά του εκάστοτε ήρωά του, τον κόσμο σαν να τον αντικρίζει για πρώτη φορά. Όλοι οι ήρωές του διατηρούν στοιχεία παιδικότητας, που συχνά μοιάζει με αθωότητα, καθαρό βλέμμα και γέλιο απροσποίητο, ενώ σε άλλους κυριαρχεί το πείσμα, η αφέλεια, ο άγουρος ερωτισμός.

Στο διήγημα που έδωσε τον τίτλο στη συλλογή και συμπυκνώνει τους προβληματισμούς του συγγραφέα, θα συναντήσουμε τον Ανδρέα, τον μοναχογιό μιας μεσοαστικής οικογένειας, ο οποίος φροντίζει την καθηλωμένη σε αναπηρικό καρότσι, μητέρα του. Οι σχέσεις τους τεταμένες και κανείς τους δεν παραιτείται της προσπάθειας, να έχει την απόλυτη εξουσία.

Ο Θεοδόσης Μίχος κερνάει Ένα για τον δρόμο (εκδ. Μεταίχμιο) και μια ιστορία. Ιστορίες σε μπαρ, με αλκοόλ, για χαμένους έρωτες, για δεύτερες ευκαιρίες, για ηλικιακές κρίσεις και κρίσεις γενικότερα. Ιστορίες, όπου η ειλικρίνεια της στιγμής είναι απόλυτη, οι λέξεις σερβίρονται παγωμένες, η απάντηση είναι ακαριαία και το γόητρο έχει άτυπα μεταφερθεί στη λεκτική επικράτηση.

Έγραψε ο Γιώργος Περαντωνάκης: «Στην ουσία ο σαρανταπεντάχρονος συγγραφέας αναπλάθει έναν νεανικό μικρόκοσμο, λίγο έως πολύ μποέμ, αντισυμβατικό, με μπαράκια, τατουάζ, οινόπνευμα μέχρι πρωίας, τοξικές ουσίες, σχέσεις, έρωτες, πάθη, προκλήσεις, συμπεριφορές ποτισμένες από το εφήμερο, λεκτικές και σωματικές συγκρούσεις, ψυχικές εκρήξεις, ψυχολογικά αδιέξοδα, προγαμιαίους και γαμήλιους κραδασμούς, κρίσεις ηλικίας, ανωριμότητες και διλήμματα, διαπροσωπικές σχέσεις και διαγενεακά χάσματα. Οι νέοι των 30, 40 ή και 50 ετών περνάνε ξανά την εφηβεία τους, αφού στον 21ο αιώνα μπορούν ακόμα να είναι επιπόλαιοι, αναποφάσιστοι, άτολμοι ή ριψοκίνδυνα τολμηροί, σαν να μην ενηλικιώθηκαν ποτέ ή σαν να θέλουν να παρατείνουν την ανεμελιά τους μέσα σε θύλακες διασκέδασης και «ανευθυνότητας». Είναι η αιώνια νιότη που, σε όποια ηλικία κι αν σταθμεύει, αισθάνεται ότι δεν θα πεθάνει ποτέ. Φυσικά καμία μομφή δεν εκτοξεύεται, αλλά όλα γράφονται στο πνεύμα των καιρών, όλα νοούνται ως η φυσική πραγματικότητα μιας εποχής που δεν υπολογίζει παρά το σήμερα και το αυθόρμητο».

Μπορχεσιανό και λαβυρινθώδες είναι (και) αυτό το πέμπτο βιβλίο του Βασίλη Χουλιαρά τον οποίο οι περισσότεροι τον γνωρίσαμε καμιά δεκαριά χρόνια πριν με το βιβλίο του Ιστορίες από το αρχιπέλαγος Φουάν (εκδ. Μελάνι).

Μία προς μία, οι ιστορίες του του Πέρα από την άκρη του κόσμου (εκδ. Ενύπνιο) μας οδηγούν στο κέντρο αυτού του λαβυρίνθου και από εκεί στην καρδιά ενός λογοτεχνικού σύμπαντος, γοητευτικού και μυστηριώδους, σε μια προσπάθεια να δειχθεί το άφατο, το χωρίς όνομα.

Οι ιστορίες με βαμπίρ και βρικόλακες ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες στη λογοτεχνία της κεντρικής Ευρώπης, ενώ δεν ήταν λίγοι οι συγγραφείς που έγραφαν αποκλειστικά με αυτή τη θεματολογία.

Το είδος έκανε την εμφάνισή του και στα ελληνικά γράμματα αλλά δεν κατάφερε ποτέ να δημιουργήσει ένα σώμα κειμένων, που θα καθιστούσαν αυτές τις ιστορίες, μέρος της νεοελληνικής λογοτεχνίας και τους συγγραφείς τους υλικό προς μελέτη.

Ο Γιώργος Θάνος ανθολόγησε 13 διηγήματα, γραμμένα από τα μέσα του 19ου αιώνα ως και τον Μεσοπόλεμο, τα οποία και εξετάζουν τη μορφή του αρχετυπικού κακού στην ελληνική λαογραφία: τον βρυκόλακα.

Για το βιβλίο Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες (εκδ. Ροές) έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Θα έλεγε κανείς πως αυτά τα διηγήματα είναι κυρίως ένας καθρέφτης των ζώντων και λιγότερο των πεθαμένων που έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να μιλήσουν. Σχεδόν σε όλες τις ιστορίες, το φόβο που προκαλούν οι βρυκόλακες αναλαμβάνουν να τον αναχαιτίσουν και να τον συντρίψουν οι παππάδες και οι δεσποτάδες. Το ποίμνιο ακολουθεί πιστά τις λειτουργίες και τους εξορκισμούς που κάνουν. Ελάχιστοι είναι οι ήρωες που προσπαθούν να εξηγήσουν με λογικές σκέψεις όλα αυτά τα φαινόμενα και να πείσουν στους συγχωριανούς τους πως τίποτα δεν υπάρχει στον άλλο κόσμο, αν υπάρχει κι αυτός. Η πλειοψηφία διακατέχεται από το δέος του σκοτεινού αγνώστου κι επειδή δεν μπορεί να το βαστάξει, το μετατρέπει σε θρύλο υπονομεύοντας έτσι κάθε ορθή σκέψη».

ΠΡΩΤΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Ένα γεγονός που στάθηκε μοιραίο και τον ακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του Έζρα, πρωταγωνιστή της Γέννας (εκδ. Πατάκη) του Θοδωρή Τσομίδη, είναι το εύρημα του βιβλίου.

Κι αυτό δεν είναι άλλο από μια γέννα ενός βρέφους, της αδελφής του Έζρα, που κατάφερε να ζήσει μόλις εννιά μήνες και κάποιες μέρες, βυθίζοντας στο πένθος την οικογένεια και ακυρώνοντας κάθε συναίσθημα χαράς για τον νεογέννητο Έζρα. Έκτοτε ο Έζρα θα φέρει εντός του πολύ βαριά αυτή τη θλίψη και κάθε φορά που θα αποπειράται να την ανατρέψει, θα φορτώνεται κι άλλη.

Έγραψε η Χριστίνα Μουκούλη: «Σε κάθε φάση της ζωής του Έζρα, μια γέννα έρχεται να καθορίσει τη συνέχεια, την τροπή που θα πάρουν τα πράγματα, να χρωματίσει ή να σκοτεινιάσει τη ζωή των ηρώων. Γιατί «μια γέννα είναι πάντοτε μια δύσκολη υπόθεση. Η κοιλιά μιας γυναίκας εγκυμονεί το βαθύτερο πένθος και την απόλυτη ευτυχία συνάμα. Το βιβλίο μιλά για την απώλεια, που γίνεται συχνά τροχοπέδη, για το πένθος, που σημαδεύει ανεξίτηλα κάποιες ζωές, για τον έρωτα, που, άλλοτε είναι γενναιόδωρος κι άλλοτε οδυνηρός, για το άλγος της αγάπης, για τη δυσκολία αποδοχής του τέλους και την ανάγκη επινόησης μιας νέας αρχής, παράδοξης, ουτοπικής, εκκεντρικής, αλλά ταυτόχρονα πολύ προσωπικής, αναγκαίας και εν τέλει λυτρωτικής».

Ο Δήμος Χρυσός γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα, όπου σπούδασε Νομικά, ενώ συνέχισε και στο Μανχάιμ της Γερμανίας. Το 2002 εισήλθε στο δικαστικό σώμα, όπου υπηρετεί σήμερα με τον βαθμό του Εφέτη Διοικητικών Δικαστηρίων.

Ο ερημίτης του Ραχμαντάν και άλλες ιστορίες (εκδ. Ιωλκός) είναι το πρώτο του βιβλίο. Όπως μαρτυρά και το πολύ όμορφο εξώφυλλο, οι ιστορίες του δεν είναι ακριβώς «του κόσμου τούτου», άγγελοι και δαίμονες κάνουν την εμφάνισή τους ενώ το πραγματικό και το φανταστικό εμφανίζονται αξεδιάλυτα. 

H Αταλάντη Eυριπίδου με την πρώτη της συλλογή διηγημάτων Εκείνοι που δεν έφυγαν (εκδ. Πόλις) συγκέντρωσε επτά διηγήματα στη φόρμα του παραμυθιού.

Έγραψε η Χριστίνα Μουκούλη: «Γραφή δουλεμένη, ώριμη, αφήγηση σαγηνευτική, που αιχμαλωτίζει τη σκέψη, την αποσπά από τα συνηθισμένα, την ταξιδεύει σε κόσμους αλλότριους, άγνωστους, παράξενους, συχνά τρομακτικούς, όμως γι’ αυτό και τόσο γοητευτικούς.

»Σε μια από τις ιστορίες έχουμε και συμβουλές για επίδοξους παραμυθάδες, στις οποίες τονίζεται ότι δεν πρέπει κανείς να προσπαθεί να φτιάξει ένα τέλειο παραμύθι, αλλά να στήνει την ιστορία του με τέτοιον τρόπο που να μοιάζει αληθινή, ανθρώπινη, για να μπορούν οι αναγνώστες να την πιστέψουν. Η Αταλάντη Ευριπίδου ακολουθεί έμπρακτα αυτές τις συμβουλές και αποδεικνύει ότι ξέρει να διηγείται ιστορίες και να πείθει με αυτές».

ΚΛΑΣΙΚΟΙ

Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό της, η Ανν Μπροντέ αναγνωρίζεται ως μια σημαντική Αγγλίδα συγγραφέας του 19ου αιώνα και η πιο φεμινίστρια από τις αδελφές Μπροντέ. Το πρώτο της μυθιστόρημα Άγκνες Γκρέι (μτφρ. Μαρία Γιαννακίνη, εκδ. Αίολος) δημοσιεύτηκε το 1847. Είναι η ιστορία μιας νεαρής γυναίκας από φτωχή οικογένεια, της Άγκνες Γκρέι, που αποφασίζει να εργαστεί ως γκουβερνάντα για να συνεισφέρει στα οικονομικά της οικογένειάς της.

Μέσα από τις εμπειρίες της, η Άγκνες μαθαίνει πολλά για την ανθρώπινη φύση και τις κοινωνικές ανισότητες. Παρά τις δυσκολίες παραμένει πιστή στις αρχές και της αξίες της. Κατά τη διάρκεια της δουλειάς της στους Μάρεϊ, μιας από τις οικογένειες στις οποίες εργαζόταν, γνωρίζει τον κύριο Γουέστον, έναν ευγενικό και ειλικρινή κληρικό. Η σχέση τους αναπτύσσεται σταδιακά και τελικά καταλήγει σε έναν ειλικρινή και τρυφερό έρωτα.

Από τους λιγότερο γνωστούς Ρώσους συγγραφείς, καίτοι έχει λάβει Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Ίβαν Μπούνιν είναι μια σημαντική μορφή που μας έρχεται από τις ρωσικές στέπες. Η συλλογή από διηγήματά του υπό τον τίτλο Σκοτεινές αλέες (μτφρ. Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, εκδ. Επίκεντρο) μάς εισάγει στον περίτεχνο κόσμο του.

Πολλά από τα διηγήματα ξεκινούν με λεπτομερή περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος, του καιρού, των κτισμάτων, ως μια, ίσως, νοσταλγική διάθεση του συγγραφέα για την πατρίδα του, από την οποία έλειπε για περισσότερα από είκοσι χρόνια. Το στοιχείο αυτό, όμως, αποτελεί και τον συνδετικό κρίκο με όλη την προηγούμενη, μεγάλη, ρωσική λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

Το Σκοτεινές αλέες είναι έργο της πλέον ώριμης περιόδου της δημιουργικής πορείας του συγγραφέα. Είναι μια συλλογή που μας προσφέρει μια καλειδοσκοπική ματιά στα ανθρώπινα πάθη, αδυναμίες και τραγωδίες που προκαλεί συχνά ο ανεπίδοτος έρωτας. Και ως τέτοιο, δικαίως έχει κατακτήσει εξέχουσα θέση στην ρωσική αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία του 20ού αιώνα.

Μπορεί να γνωρίζουμε τον Ζαν-Ζακ Ρουσό ως μια σημαίνουσα μορφή του Διαφωτισμού, επομένως να έχει επισημανθεί περισσότερο για τα φιλοσοφικά του έργα, εντούτοις υπήρξε και συγγραφέας πεζογραφικών έργων, κάποια εκ των οποίων έκαναν στην εποχή τους πάταγο. 

Τέτοια είναι η περίπτωση του εκτενούς επιστολογραφικού μυθιστορήματός του Ιουλία ή η Νέα Ελοΐζα (μτφρ. Έφη Κορομηλά, εκδ. Gutenberg) το οποίο το έχουμε επιτέλους και στα ελληνικά, από πολύ δόκιμη μεταφράστρια.

Σ’ αυτό, η ευσεβής Ιουλία ερωτεύεται τον ταπεινής καταγωγής παιδαγωγό της. Αναγκάζεται όμως να παντρευτεί τον άθεο εκλεκτό του πατέρα της.

Το πιο δημοφιλές έργο του Ρουσό, ένα ερωτικό μυθιστόρημα με ανατρεπτικές για την εποχή του ιδέες σχετικά με τον έρωτα, την ελευθερία, τις ταξικές διακρίσεις, τη μισαλλοδοξία. 

Η Νέα Ελοΐζα υπήρξε, μεταξύ άλλων, πρότυπο για τη συγγραφή του σπουδαιότερου μυθιστορήματος του γαλλικού 18ου αιώνα, των Επικίνδυνων Σχέσεων του Σοντερλό ντε Λακλό, στο οποίο γίνονται πολλαπές αναφορές στο ιδιαίτερα διαδεδομένο εκείνα τα χρόνια μυθιστόρημα του Ρουσό.

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ

Ο αχός και το πάθος (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης), το αριστούργημα του Ουίλιαμ Φόκνερ είναι ένα έργο τέχνης που μέσα στη χρονιά το διαβάσαμε σε νέα μετάφραση. Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Όσα λέγονται στο τέλος έχουν ήδη ειπωθεί στην αρχή, μιας και το εναρκτήριο κεφάλαιο εμπεριέχει εν σπέρματι τα επόμενα, μολονότι πρέπει κάποιος να φτάσει στο τέλος για να το κατανοήσει. Και τότε θα νιώσει την ανάγκη να επαναλάβει την ανάγνωση. 

»Όχι όμως διότι η ιστορία του βιβλίου, αλλά και η Ιστορία, όπως είπα ήδη στην εισαγωγή, επαναλαμβάνεται. Δεν υφίσταται καμία επανάληψη εδώ. Η σπειροειδής κίνηση κυριαρχεί – ένας συγκερασμός οικείου και ταυτόχρονα ανοίκειου που οδηγεί κάθε φορά σε ένα ανοιχτό τέλος και μια φρέσκια αρχή. Είναι κάτι που η ζωή –σε αντίθεση με την υψηλή τέχνη– δεν μπορεί να καυχηθεί ότι προσφέρει σε κανέναν θνητό. Αν υπάρχει επομένως μία λέξη που εναγωνίως αναζητώ για να περιγράψω το βιβλίο, ας είναι αυτή: Αθάνατο»

Αν υπάρχει ένα μυθιστόρημα που μπορεί να καταδείξει τη βία πάνω στην οποία δημιουργήθηκε η Αμερική αυτό είναι το επικών διαστάσεων βιβλίο του Κόρμακ ΜακΚάρθυ Αιματοβαμμένος μεσημβρινός ή το δειλινό κοκκίνισμα στη δύση (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg).

Όπως σημειώνει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Ο ΜακΚάρθι σε αυτό το βιβλίο ειδικά αποτελεί την επιτομή του καλλιτέχνη που δημιουργεί κατά τον Δαίμονά του κι όχι με τα κριτήρια του τι είναι έτοιμο να αποδεχτεί το κοινό. Αποφάσισε να βαδίσει στην Κόλαση παρέα με τους κολασμένους, έναν «νομαδικό θίασο» και να δείξει στους ανθρώπους πώς είναι αυτή η Μεγάλη Πορεία που δεν οδηγεί πουθενά, που δεν σταματά ποτέ. Δεν είναι λοιπόν η βία αλλά η πλήρης απουσία, το κενό, το τίποτα του νιχιλισμού που απωθεί τους αναγνώστες.

»Ταυτόχρονα όμως είναι κι εκείνο που προσελκύει ακόμα περισσότερους. Όχι φυσικά γιατί συμμερίζονται απαραίτητα την οπτική του συγγραφέα, αλλά γιατί διακρίνουν έστω υποσυνείδητα την αυθεντικότητα της ματιάς του».

Και ο Κώστας Αγοραστός σημειώνει: «Μεταφρασμένο για τρίτη φορά [προηγήθηκε το 1991 ο Σπήλιος Μενούνος, για τις εκδ. Ζαχαρόπουλου και το 2011, ο Αύγουστος Κορτώ για τις εκδ. Καστανιώτη], ο Κυριαζής ανέδειξε αυτό που υπάρχει ευρύτερα στην πεζογραφία του Μακάρθι –αλλά και ειδικά εδώ– τη λιτή αλλά λυρική, διαποτισμένη με αίσθηση μυθικού μεγαλείου πρόζα». 

Το μυθιστόρημα του Μάλκολμ Λόουρι Κάτω από το ηφαίστειο ανήκει, πλέον, στην κατηγορία των «μύθων». Έχουν γραφτεί τόσα πολλά από τότε που εκδόθηκε, με αποτέλεσμα οι φήμες και οι αναλύσεις να συνιστούν μια παράλληλη αφήγηση.

Οι εκδόσεις Μεταίχμιο το επαναφέρουν με νέα μετάφραση από την Κατερίνα Σχινά. Ο βασικός του ήρωας, ο Πρόξενος Τζόφρεϋ Φέρμιν έχει όλη τη σκοτεινή γοητεία των μεγάλων “καταραμένων” της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στο Μεξικό κατά την Ημέρα της Γιορτής των Νεκρών. Η θλίψη, το αλκοόλ, οι θρύλοι της περιοχής, η ζωή και ο θάνατος, η Θεία Κωμωδία, όπως και ο Λόουρι έλεγε πως ήθελε να γράψει, όλα αυτά φτιάχνουν ένα πυκνό (συχνά αδιαπέραστο κείμενο) που αξίζει να διαβάζεται συνεχώς, καθώς κάθε φορά αποκαλύπτει και νέες στρώσεις μαγείας.

Σημαντική μορφή των αμερικανικών γραμμάτων, ο Μπέρναρντ Μάλαμουντ υπήρξε στη διάρκεια της ζωής του αρκετά επιμελής ως προς την παραγωγή διηγημάτων. Το βιβλίο Το καπέλο του Ρέμπραντ (μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη) περιλαμβάνει πλείστα όσα διηγήματά του που άλλοτε κινούνται σε ρεαλιστικό πλαίσιο κι άλλοτε εξακτινώνονται σε μεταφυσικές σφαίρες.

Επανέρχεται συχνά και ο Φίντελμαν, ένας αποτυχημένος τύπος από τη Νέα Υόρκη που πραγματοποιεί στην Ιταλία μια ευτράπελη υπαρξιακή περιπλάνηση. Πολλοί από τους ήρωες είναι Εβραίοι που ζουν στις ΗΠΑ και προσπαθούν να προσαρμοστούν. Άλλα μάς μεταφέρουν στην Ιταλία ή σε εσωτερικά πεδία των ηρώων. Η τέχνη -τα όρια, οι εμμονές, τα αδιέξοδά της- κυριαρχεί σε αρκετές από αυτές τις ιστορίες.

Ο Τζον Απντάικ με τον Λαγό του μάς έδωσε έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς ήρωες της Αμερικής. Μέσα από αυτόν βλέπουμε την εξέλιξη της χώρας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.

Το τρίτο μέρος της τετραλογίας του Τζον Απντάικ, ο Λαγός έχει λεφτά (μτφρ. Πάνος Τομαράς, εκδ. Οξύ) είναι, ακριβώς, μια ωδή στον μέσο Αμερικανό που είδε τις ευκαιρίες να του χαμογελούν, να αγγίζει ένα επίπεδο πλούτου που τον ανεβάζει ανέτως στη μεσαία τάξη και συνάμα του επιτρέπει να αποτελεί τη βροντερή πλειοψηφία μιας χώρας που δεν ξέρει πού πατάει και πού βρίσκεται.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Ο Απντάικ δεν υπήρξε ποτέ λάτρης της λιτότητας. Το γεγονός ότι άπλωσε τη ζωή του Λαγού σε μια τετράδα βιβλίων δείχνει πως ήθελε να δημιουργήσει ένα πανόραμα του αμερικανικού βάλτου έτσι όπως αυτός προέκυψε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Με τα πάνω του και τα κάτω του. Κυρίως τα κάτω του.

»Ο Λαγός είναι μια αντιπροσωπευτική περίπτωση, ένας ιδεατός αντι-ήρωας, σε εξόχως αντιηρωϊκούς καιρούς. Ως σύγχρονος Μπαλζάκ, ο Απντάικ απλώνει την «πραμάτεια» κατά μήκος και κατά πλάτος. Δεν αφήνει καμία λεπτομέρεια ασχολίαστη. Και τούτο διότι κάθε μικρή ύφανσης της καθημερινότητας συνιστά για εκείνον την ψηφίδα αυτού που ονομάζουμε αμερικανικό όνειρο. Κάτι βροντώδες και συνάμα κωμικό».

Το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα Η χώρα του χιονιού (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα) θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της ιαπωνικής λογοτεχνίας. Μέσα στο 2024 ήρθε στα χέρια μας σε νέα μετάφραση για να μας προσκαλέσει εκ νέου στη θερμή λευκότητά του.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Λευκή είναι η απουσία, αν η παρουσία είναι έγχρωμη. Η Χώρα του χιονιού είναι ένα βιβλίο ντυμένο στα λευκά, ένα βιβλίο που αποζητά χειμερινούς αναγνώστες, εκείνους δηλαδή που νιώθουν με το μυαλό και σκέφτονται με την καρδιά. Και θα τους ανταμείψει βαθιά και ειλικρινά. Γιατί το πάθος είναι, ας ισχυρίζονται το αντίθετο, κι αυτό λευκό.

»Το βιβλίο είναι η ιστορία του Σιμάμουρα, ενός μεσήλικα διανοούμενου που επισκέπτεται ετησίως τη Χώρα του Χιονιού (βορειοδυτική Ιαπωνία). Εκεί συναντά μια νεαρή γκέισα, την Κόμακο. Οι επαφές τους αρχικά τυπικές, σταδιακά θα γίνουν ερωτικές».

Το ανεπούλωτο τραύμα της δολοφονίας το Τζον Φιτζέραλαντ Κένεντι και οι θεωρίες συνωμοσίας που δημιουργήσαν γύρω από αυτήν, αποτέλεσαν το υλικό για να γράψει ο Ντον ΝτεΛίλο τον Ζυγό (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg).

Ο Ντε Λίλο διάβασε αναφορές, έκανε μια μεγάλη βουτιά σε αρχεία και πληροφορίες και δημιούργησε μια εναλλακτική ιστορία εστιάζονταν στον δολοφόνο του Αμερικανού προέδρου Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ. Εισδύει στο μυαλό του, σκιαγραφεί το προφίλ του, φωτίζει διάφορες άλλες εκδοχές της ιστορίας, μακριά από την επίσημη αφήγηση.

Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα από έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς των καιρών μας.

Το Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις (μτφρ. Χρήστος Οικονόμου, εκδ. Πόλις) είναι το πρώτο δημοσιευμένο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μπόλντουιν. Ήδη με αυτό καταπιάνεται με τα θέματα που θα τον απασχολήσουν και στη συνέχεια. Ο ρατσισμός, τη αποδοχή, η διαφορετικότητα, η σεξουαλική καταπίεση.

Και η Αργυρώ Μαντόγλου σημειώνει:: «Το πρώτο αυτό έργο του Μπόλντουιν πραγματεύεται δυο βασικά θέματα της ιστορίας της αμερικάνικης λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα: το ρόλο της εκκλησίας και τις σχέσεις ανάμεσα σε μαύρους και λευκούς. Η σχέση αυτή παρότι δεν δηλώνεται, υπονοείται σιωπηρά και αποτελεί κεντρικό μέρος της αφήγησης καθώς, εν μέρει εξηγείται και ο λόγος που ο Χριστιανισμός υπήρξε πόλος έλξης για τους υποτελείς: η υπόσχεση ενός καλύτερου μελλοντικού κόσμου τους έδινε τη δύναμη να σηκώσουν τα βάρη της παρούσας μίζερης καθημερινότητάς τους και κατέστειλε την ορμή της επιθυμίας για χειραφέτηση και την ανάγκη απόδοσης δικαιοσύνης».

Η Στενή πύλη (μτφρ. Λίλα Κονομάρα, εκδ. Μεταίχμιο) είναι το μυθιστόρημα που καθιέρωσε τον Αντρέ Ζιντ ως μια εξέχουσα μορφή του μοντερνισμού και ένας από τους σημαντικότερους της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Ο Ζερόμ, ένα ασθενικό αγόρι που μεγαλώνει στο Παρίσι, περνά τα καλοκαίρια του στο σπίτι του θείου του στη Χάβρη. Εκεί θα γεννηθεί ο βαθύς έρωτάς του για την ξαδέρφη του την Αλίσα. Η σχέση τους όμως δεν θα εξελιχθεί όπως θα αναμενόταν, αφού η Αλίσα θα πειστεί πως η αγάπη του Ζερόμ για κείνην θέτει σε κίνδυνο την ψυχή του και θα αποφασίσει να τον σώσει θυσιάζοντας την ομορφιά της. Μια καθηλωτική ιστορία που εξερευνά τα όρια του έρωτα και της αυταπάρνησης,

Ο Μισέλ Τουρνιέ, μια σημαντική μορφή των γαλλικών γραμμάτων, έλαβε το Βραβείο Γκονκούρ το 1970 για το μυθιστόρημα Ο βασιλιάς των ξωτικών (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Το βιβλίο βρίθει συμβόλων, αναφορών και πολλαπλών αναγνώσεων, ιδίως ψυχαναλυτικής υφής, χωρίς όμως αυθαίρετες αναγωγές που δυναμιτίζουν τη ροή της ιστορίας, η οποία οδηγείται προς τη συγκλονιστική της ολοκλήρωση. Το έκτο κεφάλαιο («Ο αστροφόρος») θα επιχειρήσει την απόλυτη άδολη αναστροφή, μετατρέποντας το τέρας σε «Άγιο».

»Ο Άβελ, αυτό το ανδρόγυνο πλάσμα του υπόγειου κόσμου, θα ενδυθεί πιθανώς για έσχατη φορά τη φορική του ιδιότητα. Η συνάντηση του με το Εβραιόπουλο, η διάσωσή του, η κοινή τους πορεία στην καθημαγμένη Γερμανία που σαρώνεται από τον Κόκκινο Στρατό, θα είναι η πορεία προς μια μορφή εξιλέωσης. Το παιδί με το αστέρι, επιζήσαντας στρατοπέδου συγκέντρωσης, θα δώσει την ευκαιρία στον Άβελ να φέρει ως άλλος Άτλαντας ή Άγιος Χριστόφορος στην πλάτη του το τέκνο του Ισραήλ».

Mετά τα Περιστατικά στο εγγύς εξωπραγματικό και τις Επουλωμένες καρδιές, το Φωτεινό άντρο (μτφρ. Βίκτορ Ιβάνοβιτς, εκδ. Loggia) είναι το κύκνειο άσμα του Μαξ Μπλέχερ. Στο Φωτεινό άντρο, ο αφηγητής μιλάει για τη ζωή του, τη δεκαετία του 1930, στο θεραπευτήριο του Μπερκ, στη Γαλλία, ή στο Λεζέν της Ελβετίας, με την υπέροχη θέα της κοιλάδας του Ροδανού.

Οι αυτοβιογραφικές αναφορές συνδέουν τον Μπλέχερ με τη λογοτεχνία των σανατορίων, ωστόσο, καθώς το σώμα φθίνει από την αρρώστια, ανθίζει η εσωτερικότητα, νέοι χώροι ανακαλύπτονται στο εγγύς εξωπραγματικό. Οι χαρακτήρες του εγκαθίστανται μέσα στη συμφορά και η ασθένεια μετατρέπεται σε πλεονεκτικό σημείο θέασης του κόσμου πέρα από το αστραφτερό του περίβλημα.

Το Τσεβενγκούρ (μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδ. Καστανιώτη) του Αντρέι Πλατόνοφ μάς πηγαίνει στη Ρωσία, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο νεαρός Ντβάνοφ έχει συμμετάσχει ως θερμαστής στις εμφύλιες μάχες των Κόκκινων εναντίον των Λευκών. Ο διεθνιστής Κοπιόνκιν, καβάλα στο άλογο Προλεταριακή Δύναμη, αναζητά τον τάφο της Ρόζα Λούξεμπουργκ, στη μνήμη της οποίας θέλει να κάνει ανδραγαθήματα, θα συναντήσουν άραγε στη διαδρομή τους την υλοποίηση του σοσιαλιστικού ιδεώδους;

Το Τσεβενγκούρ είναι μια πόλη της στέπας που λέγεται ότι ζει μέσα στον κομμουνιστικό παράδεισο. Πρόκειται για νέα μετάφραση και έκδοση για το διαχρονικό αριστούργημα του ιδιοφυούς Αντρέι Πλατόνοφ. Ο συγγραφέας είχε γράψει στον Μαξίμ Γκόρκι ότι το μόνο που επιδίωξε με το συγκεκριμένο μυθιστόρημα ήταν να σκιαγραφήσει τις απαρχές της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Το αριστούργημα του Αουτράν Ντοουράντο, Η όπερα των νεκρών (μτφρ. Ελένη Βλάχου, εκδ. Carnivora) μια τραγική, μπαρόκ όπερα, έχει ενταχθεί στον Κατάλογο Αντιπροσωπευτικών Έργων της Unesco και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της βραζιλιάνικης λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.

Σε μια μικρή επαρχιακή πόλη του Μίνας Ζεράις, η Ροζαλίνα ζει κλεισμένη σε ένα παλιό αρχοντικό. Πρώτος ξεκίνησε να το χτίζει ο εριστικός συνταγματάρχης Λούκας Προκόπιου, για να το συνεχίσει ο πατέρας της, Ζουάου Καπιστράνου Ονόριου Κότα. Αποκομμένη από ολόκληρη την πόλη, η Ροζαλίνα έχει μόνη συντροφιά την Κικίνα, την υπηρέτριά της που δεν έχει λαλιά, και τα σταματημένα ρολόγια του αρχοντικού. Μέχρι που η άφιξη του Ζουζέ Φελισιάνου ή Ζούκα Πασαρίνιου θα μεταμορφώσει για πάντα την επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα της μοναδικής κληρονόμου της οικογένειας Ονόριου Κότα.

Ο Άλεκ Σκούφης ή Σκούφος, όπως μας παραδίδεται το όνομα αυτού του αστού Αλεξανδρινού Έλληνα, ήταν μια πολυδιάστατη προσωπικότητα, με σπουδές στη φωνητική μουσική, διαπρεπής βαρύτονος, σύγχρονος του Καβάφη, του Ενρίκο Καρούζο και του Δημήτρη Μητρόπουλου, ποιητής με τέσσερις ποιητικές συλλογές, και εν τέλει μυθιστοριογράφος.

Το μυθιστόρημά του Το χρυσόψαρο (μτφρ. Νίκος Σκοπάκης, εκδ. Κίχλη) είναι η αφήγηση της γενιάς του Μεσοπολέμου που βιώνει την ευωχία του ομοφυλοφιλικού έρωτα, του ποτού και της διασκέδασης στα τότε κλαμπ.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου: «Η γραφή του Σκούφη χαρακτηρίζεται από ρεαλιστικές περιγραφές, μέσα στις οποίες εγκιβωτίζεται μια απρόσμενη ποιητικότητα, ενώ η λεπτή ειρωνεία συμβαδίζει με την τρυφερότητα και την κατανόηση».

Και ο Κώστας Αγοραστός σημειώνει: «Οι ζωές των ενοίκων του ξενοδοχείου, οι ελπίδες, τα όνειρα και οι προκλήσεις της καθημερινής ζωής, είναι ο καμβάς του μυθιστορήματος. Μέσα εκεί, ο Σκούφης απεικονίζει την ανθρώπινη κατάσταση, τη μοναξιά και την αποξένωση, σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα και αναταραχή. […] Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, για μια δύσκολη και σκοτεινή εποχή».

Ο Τόμας Μαν γράφει τον Θάνατο στη Βενετία και ο Βόλφγκανγκ Κέπεν για τον Θάνατο στη Ρώμη (μτφρ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική). Κάποιοι είπαν πως το έκανε για να διεκτραγωδήσει τον Νομπελίστα, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο Κέπεν γράφει για τα ερείπια που άφησε ο ναζισμός στη Γερμανία. Σκιαγραφεί το πολιτικά ένοχο ιστορικό του ολέθριου γερμανικού παρελθόντος, αναδεικνύοντας τον κούφιο εθνικισμό και τη χρεοκοπημένη ιδεολογία του ναζισμού, αλλά και τις καταστροφικές συνέπειές του στον ψυχισμό των ανθρώπων που βίωσαν τη φρίκη του.

Ταυτόχρονα όμως φέρνει στο φως τη λαχτάρα για κάθαρση και αλλαγή, σε ένα έργο που αποτελεί ορόσημο στη γερμανική μεταπολεμική λογοτεχνία. Η κεντρική φιγούρα, ο αμετανόητος ναζιστής Γιούντεγιαν, είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση ανθρώπου που στοίχειωσε τους Γερμανούς για χρόνια.

Η Αμερικανίδα Σίρλεϊ Τζάκσον είναι μία από τις πλέον επιδραστικές συγγραφείς του 20ού αιώνα. Σημαντική εκπρόσωπος του γοτθικού τρόμου και βραβευμένη δημιουργός μυθιστορημάτων και διηγημάτων του υπερφυσικού. Η συλλογή διηγημάτων της Η λοταρία και άλλες ιστορίες (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης, εκδ. Μεταίχμιο) είναι μια εξαιρετική αφορμή για να εισέλθουμε στον κόσμο της.

Τα διηγήματα του βιβλίου προέρχονται από τις συλλογές H λοταρία και άλλες ιστορίες (1949) και Σκοτεινές ιστορίες (2016) και στην πλειοψηφία τους θυμίζουν στιγμιότυπα δίχως αρχή και τέλος, δίχως συμβατικά ικανοποιητική, τελεσίδικη κατάληξη.

Οι εξηγήσεις αποφεύγονται, ιδίως όσον αφορά το παράδοξο στοιχείο· η Τζάκσον δεν προσπαθεί να αναλύσει παρά μονάχα να ανιχνεύσει τον τρόπο με τον οποίο το ανοίκειο αλληλεπιδρά με το άτομο και το κοινωνικό σύνολο.

Τα Χρόνια της αθωότητας (μτφρ. Όλγα Γκαρτζονίκα, εκδ. Μίνωας) είναι το βιβλίο που χάρισε τον Ίντιθ Γουάρτον το Βραβείο Πούλιτζερ. Μάλιστα, ήταν το πρώτο που δόθηκε ποτέ σε γυναίκα. Το μυθιστόρημα είναι μια συγκινητική ερωτική ιστορία ασκώντας αυστηρή κριτική στα υποκριτικά κοινωνικά ήθη της εποχής. Ένας ύμνος στη γυναικεία δύναμη και στο μεγαλείο της αγάπης.

Ο Νιούλαντ Άρτσερ, ένας νεαρός φέρελπις δικηγόρος της υψηλής κοινωνίας, ετοιμάζεται να ανακοινώσει τον αρραβώνα του με την όμορφη και αθώα Μέι Γουέλαντ, όταν εμφανίζεται η ξαδέλφη της Μέι, κόμησσα Έλεν Ολένσκα, μια γοητευτική γυναίκα που επιστρέφει στην πατρίδα της μετά την απόφασή της να εγκαταλείψει και να χωρίσει με τον Ευρωπαίο σύζυγό της.

Στα ταραγμένα και επαναστατικά χρόνια του Μάη του ’68 αναφέρεται το βιβλίο του Ανταίρ Γκίλμπερτ Οι ονειροπόλοι (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Οξύ).

Δυο δίδυμα Γαλλάκια κι ένας συνομήλικός τους νεαρός Αμερικανός, οι ήρωες του συναρπαστικού μυθιστορήματος, εμπλέκονται στην εξεγερσιακή κατάσταση, σ’ αυτή την πρώτη παγκοσμίως επανάσταση πολυτελείας, μια επανάσταση που κύριό της πρόγραμμα (και πρόταγμα) ήταν η περιπέτεια της ποίησης και η ποίηση της περιπέτειας.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός: «Με φόντο την ταραχώδη πολιτική και κοινωνική αναταραχή του Μάη του ’68, ο Αντέρ αποτυπώνει το πνεύμα της εποχής με αυθεντικότητα και κλείνει το μάτι σε μια γενιά που βρίσκεται ανάμεσα στην παράδοση και την επανάσταση. Το μυθιστόρημα είναι εμποτισμένο με τα αξιοθέατα, τους ήχους και τις αισθήσεις του ανοιξιάτικου Παρισιού. Οι δρόμοι, τα αυτοκίνητα, οι γέφυρες και τα καφέ είναι το σκηνικό για το δράμα που εκτυλίσσεται, ενώ η ψηλάφηση των ονείρων και των φαντασιώσεων των χαρακτήρων κρατά την αφήγηση σε υψηλές θερμοκρασίες».

Το Ζωολόγιο (μτφρ. Κώστας Βραχνός, εκδ. Loggia) του Χουάν Χοσέ Αρρεόλα θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της μεξικανικής και της ισπανόφωνης πρόζας, ένα βιβλίο που δεν γράφτηκε, αλλά υπαγορεύτηκε.

Αντλώντας από την αρχαία, μεσαιωνική και σύγχρονη λογοτεχνική παράδοση του bestiarium, το Ζωολόγιο είναι μια σειρά από μικρά ευτράπελα πορτρέτα ζώων, από τον ρινόκερο, τη ζέβρα και το «εξωτικό» αξολότλ μέχρι την αρκούδα, τον βάτραχο και τον ποντικό.

Ο Αρρεόλα, ευρυμαθής και φιλοσοφημένος -καίτοι αυτοδίδακτος-, δεινός παρατηρητής και εκπληκτικός «πορτρετίστας» της ζωικής φύσης, αναδεικνύει το κωμικοτραγικό θέαμα της ανθρώπινης κατάστασης με ποιητική φαντασία, σπαρταριστό χιούμορ και λεπτή ειρωνεία.

«[…] η σουβλόπαπια, η χουλιαρόπαπια και το κεφαλούδι έχουν στα φτερά τους μια φο μπιζού μεγαλοπρέπεια».

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ

Η Νομπελίστρια Όλγκα Τοκάρτσουκ συνομιλεί ανοιχτά με το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν στο νέο της μυθιστόρημα Εμπουσιόν (μτφρ. Αναστασία Χατζηγιαννίδη, εκδ. Καστανιώτη).

Μας μεταφέρει στον Σεπτέμβριο του 1913, στο σανατόριο Γκέρμπερσντορφ της Κάτω Σιλεσία. Στους πρόποδες των βουνών, λειτουργεί ένα από τα πρώτα στον κόσμο και διάσημο σε όλη την Ευρώπη σανατόριο για τη θεραπεία ασθενειών «θώρακος και τραχήλου». Ο Βόινιτς, ένας φοιτητής, πηγαίνει εκεί με την ελπίδα πως οι καινοτόμες ιατρικές μέθοδοι και ο καθαρός αέρας θα τον βοηθήσουν.

Γράφει ο Βασίλειος Δρόλιας: «Η Τοκάρτσουκ στήνει ένα «gothic novel» που διαδραματίζεται στο απομονωμένο περιβάλλον ενός σανατόριου, υφαίνοντας μια αφήγηση διαποτισμένη με ανησυχία, ασάφεια μα και με στοιχεία υπαρξιακού τρόμου. Το σκηνικό του μυθιστορήματος –ένας χώρος όπου θολώνουν τα όρια του πραγματικού και του σουρεαλιστικού– καθρεφτίζει τις παραλλαγές του Μπετόβεν, όπου ο μουσικός ιστός μετατοπίζεται συνεχώς, αρνούμενος να κατασταλάξει».

Ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, στο μυθιστόρημά του Λιποταξία (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ψυχογιός) δραματοποιεί με έξοχο τρόπο την ατομική, κοινωνική και πολιτική κληρονομιά της αποικιοκρατίας. Ένα πρωινό του 1899, ένας Άγγλος, ο Μάρτιν Πιρς, βγαίνει τρεκλίζοντας από την έρημο σε μια παραθαλάσσια πόλη της Ανατολικής Αφρικής και καταρρέει στα πόδια του Χασανάλι, ενός ντόπιου καταστηματάρχη.

Όταν η αδελφή του Χασανάλι, η όμορφη και απογοητευμένη Ριάνα, περιθάλπει τον Πιρς, γεννιέται ένας έρωτας με συνέπειες που θα επεκταθούν στο μέλλον όταν θα φουντώσει μια άλλη παράνομη σχέση, με εξίσου απρόβλεπτες και δραματικές επιπτώσεις.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός: «Ο Γκούρνα είναι ένας αριστοτεχνικός αφηγητής, συνθέτοντας πολλαπλά αφηγηματικά νήματα από το παρελθόν και το παρόν, με επιδεξιότητα και ακρίβεια. Η λυρική πρόζα του και οι υποβλητικές εικόνες που δημιουργεί διαρκώς μας εισάγουν σ’ έναν κόσμο καθηλωτικό». 

Η Ντόνα Ταρτ είναι ένα λογοτεχνικό φαινόμενο παγκόσμιου βεληνεκούς. Στο δεύτερο –επίσης πολυσέλιδο– μυθιστόρημά της δίνει πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα παιδί. Το μυθιστόρημα Ο μικρός φίλος επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Διόπτρα σε φρέσκια μετάφραση του Μιχάλη Δελέγκου.

Στην πόλη Αλεξάνδρεια της Πολιτείας του Μισισίπι, ανήμερα της Γιορτής της Μητέρας, ένα μικρό αγόρι, ο Ρόμπιν Κλιβ Ντιφρέσν, βρέθηκε απαγχονισμένο σε ένα δέντρο στην αυλή του σπιτιού του. Δώδεκα χρόνια αργότερα, η δολοφονία του Ρόμπιν παραμένει ανεξιχνίαστη και η οικογένειά του εξακολουθεί να ζει χαμένη στην οδύνη.

Έτσι, η αδελφή του Ρόμπιν, η Χάριετ -ιδιαίτερα ευφυής, απόλυτα αποφασισμένη και επηρεασμένη σε υπερβολικό βαθμό από τη μυθοπλασία του Κίπλινγκ και του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον-, ξεκινά να ανακαλύψει τον δολοφόνο. Έχοντας τη βοήθεια μόνο του Χίλι, του αγαπημένου της φίλου, περνά τα αυστηρά όρια που περιχαρακώνουν τις φυλές και τις κάστες της πόλης της και βυθίζεται στην ιστορία των απωλειών της οικογένειάς της.

Μόλις 96 σελίδες ή μήπως θα έπρεπε να πούμε 96 σελίδες σπουδαίας λογοτεχνίας; Δίχως αμφιβολία το βιβλίο του Μαυροβούνιου Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς Στόμα γεμάτο χώμα (μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς, εκδ. Κυψέλη) είναι από αυτά που κινήθηκαν από στόμα σε στόμα και μοιάζει με κρυμμένο θησαυρό – αν και έχει ήδη διαγράψει μεγάλη πορεία από το 1974 που πρωτοεκδόθηκε, στη Γαλλία και στη Σερβία, όπου έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο.

Μέσα σε ένα απόλυτα υπαρξιακό πλαίσιο, ένας άντρας αποφασίσει να ανέβει στα βουνά του Μαυροβουνίου με σκοπό να πεθάνει μόνος του, στο μέρος που μεγάλωσε. Ξαφνικά αρχίζουν να τον κυνηγούν χωρίς λόγο μια πλειάδα ανθρώπων.

Τούτο το παράλογο σκηνικό καταλήγει σε μια ελεγεία για τη ζωή, την απώλειά της, την ανάγκη του ανθρώπου για ελευθερία, την αγάπη και το μίσος που κυριεύουν τον κόσμο.

Το τραγούδι του προφήτη του Πολ Λιντς (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Γιώργος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg) είναι ένα ρεαλιστικό, δυστοπικό μυθιστόρημα που λαμβάνει χώρα σε μια όχι τόσο μακρινή Ιρλανδία, η οποία σταδιακά πλην αναπόφευκτα οδηγείται σε ένα απολυταρχικό καθεστώς.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Ο Λιντς έχτισε ένα βιβλίο που κινείται με την αρμόζουσα από το θέμα του ταχύτητα, χωρίς περιττές παύσεις και επαναλήψεις. Ο αναγνώστης παρακολουθεί με αγωνία την εξέλιξη, ενώ προς τιμή του ο συγγραφέας δεν εκβιάζει το συναίσθημα. Μάλιστα από τη μέση και κάτω το έργο αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον, οδηγώντας προς τη μη βεβιασμένη ολοκλήρωσή του. Ως προς αυτό, ο Λιντς επέτυχε τον στόχο του. Κι εδώ αρχίζουν οι ενστάσεις μου. Όλα αυτά καλά, κι αν ο σκοπός είναι ένα ευχάριστο ως προς τη ανάγνωση (όχι ως προς το θέμα) βιβλίο, κρίνεται επιτυχής».

Ο «Αμερικανικός πόλεμος» όπως τον ονομάζουν οι Βιετναμέζοι είναι το θέμα του αντιπολεμικού μυθιστορήματος της Κιμ Τούι Εμ (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Άγρα).

Γράφει η Έλενα Χουζούρη: «Η συγγραφέας είναι φανερό ότι δεν πιστεύει πως μπορείς να αποδώσεις ένα τόσο βαθύ, ανεπούλωτο και ανείπωτο τραύμα, που άγγιξε και καθόρισε ολόκληρο τον βιετναμέζικο λαό, ανεξάρτητα σε ποια πλευρά της Ιστορίας βρέθηκε, υιοθετώντας την οπτική του πανεπόπτη αφηγητή.

Αντίθετα υποστηρίζει αφηγηματικά την άποψη ότι, σε τέτοιου είδους συλλογικά τραύματα, η μνήμη δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά αποσπασματικά, συμπεριληπτικά, προσπαθώντας να αποδώσει μέσα από στιγμιότυπα και εικόνες τη φρίκη και τις οδύνες που είχε προκαλέσει εκείνος ο πόλεμος στη χώρα της. Είναι τυχαίο ότι οι Βιετναμέζοι δεν τον αποκαλούν ‘’Πόλεμο του Βιετνάμ’’, όπως ο δυτικός κόσμος, αλλά ‘’Αμερικανικό πόλεμο’’»;

Η Λούσυ Μπάρτον, η ηρωίδα που έχει αγαπηθεί από το κοινό, είναι τόσο ταυτισμένη με τη συγγραφέα της Ελίζαμπεθ Στράουτ, που δεν μπορούμε να τις ξεχωρίσουμε.

Στη νέα της περιπέτεια Η Λούσυ δίπλα στη θάλασσα (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Άγρα), εν μέσω πανδημίας, τον Μάρτιο του 2020, ο πρώην σύζυγος της Λούσυ Μπάρτον, ο Ουίλλιαμ, την παρακαλεί να αφήσει τη Νέα Υόρκη και να δραπετεύσει μαζί του σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι που έχει νοικιάσει στο Μέην.

Η Λούσυ συμφωνεί απρόθυμα, αφήνοντας στη μέση τα πιάτα στο νεροχύτη, πιστεύοντας ότι σε μία ή δύο εβδομάδες θα επιστρέψει. Οι εβδομάδες όμως γίνονται μήνες, και η Λούσυ, ο Ουίλλιαμ και το περίπλοκο παρελθόν τους είναι εκεί μαζί, σε ένα μικρό σπίτι κουρνιασμένο πάνω σ’ έναν βράχο δίπλα στη θάλασσα. Οι βαθιές ανθρώπινες συνδέσεις που μας κρατούν στη ζωή, ακόμη κι όταν ο κόσμος φαίνεται να καταρρέει, είναι το θέμα που αγγίζει τους σημερινούς αναγνώστες.

Κατά πολλούς το Στραβό αλέτρι (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Αίολος) θεωρείται το καλύτερο μυθιστόρημα του 21ου αιώνα από την Βραζιλία. Διόλου τυχαίο ότι ο Ιταμάρ Βιέιρα Ζούνιορ έχει ήδη «χρυσωθεί» με τα σεπτά βραβεία Premio Jabuti και Premio Oceano.

Στη Γαλλία έλαβε το βραβείο Montlue Resistance et Liberte, μπήκε στη βραχεία λίστα για το Booker International το 2024 και ήδη έχει μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες.

Γράφει η Φανή Χατζή: «Με το υποψήφιο για Διεθνές Βραβείο Μπούκερ Στραβό Αλέτρι του, ο Βραζιλιάνος Ιταμάρ Βιέιρα Ζούνιορ καταφέρνει να πετύχει έναν αποκαταστατικό και έναν αφυπνιστικό σκοπό, καθώς δίνει φωνή στους ιστορικά μη έχοντες φωνή της χώρας του, αλλά ταυτόχρονα αρθρώνει ένα πολιτικό σχόλιο για τις ενσταλαγμένες αξίες, τους πικρούς καρπούς που άφησε πίσω του το σύστημα της αποικιοκρατίας, αντιμαχόμενος τον ρατσισμό και την εκμετάλλευση της σημερινής εποχής».

Το μυθιστόρημά του Πέρσιβαλ Έβερετ Τα δέντρα (μτφρ. Πάνος Τομαράς, εκδ. Gutenberg) εισχωρεί στο θέμα «ρατσιστική βία» με έναν τρόπο ευφυή και πρωτότυπο.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Ο Έβερετ χρησιμοποιεί την αστυνομική ίντριγκα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως δεν είναι στις προθέσεις του να προσφέρει ένα ακόμη «καθαρόαιμο» αστυνομικό μυθιστόρημα στην ήδη υπερχειλίζουσα παραγωγή ανάλογων βιβλίων στις ΗΠΑ. Αυτό που περισσότερο αναδεικνύεται στα Δέντρα είναι η ειρωνική διάθεσή του. Οι λευκοί εμφανίζονται σαν καρικατούρες. Καουμπόηδες του άστεως, μάτσο, αγράμματοι, συνωμοσιολόγοι, ρατσιστές και κουφιοκεφαλάκηδες.

»Το ίδιο δεν είχε κάνει, άλλωστε, ο Έβερετ με τους μαύρους στο Σβήσιμο (μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Πόλις); Αν ενώσει κανείς αυτά τα δύο βιβλία, κι ας απέχουν πολλά χρόνια μεταξύ τους, έχει δύο όψεις των δύο άκρων που πληγώνουν αυτή τη στιγμή τις ΗΠΑ».

Ο Νομπελίστας Τζον Μάξγουελ Κουτσί με το μυθιστόρημά του Ατίμωση (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Διόπτρα) μάς παραδίδει ένα πεζογραφικό ντοκουμέντο της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της Ν. Αφρικής μετά τη λήξη του Απαρτχάιντ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Η Ατίμωση δεν είναι μόνο η ιστορία του καθηγητή Ντέιβιντ Λούρι κι ας είναι αυτός ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, κι ας είναι η ζωή του μια σειρά από δραματικές πτώσεις που από μόνες τους θα έφταναν για να κάνουν το μυθιστόρημα άκρως ενδιαφέρον κι αυτόν έναν ήρωα εξόχως συγκρουσιακό.

»Κι όμως, μέσα από το προσωπικό φίλτρο του πρωταγωνιστή του, ο Κουτσί κοιτάζει την μετεξέλιξη της χώρας του (από το Απαρτχάιντ και εντεύθεν) που μοιάζει με δύσκολη γέννα με αμφίβολη την κατάληξη. Το νέο έρχεται, εφορμά θα έλεγε κανείς, ωστόσο ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος αν θα σκορπίσει αισιοδοξία ή θα ξύσει παλιές (χαίνουσες, προφανώς) πληγές δίχως διάθεση επούλωσης».

Το Πέρασμα (μτφρ. Νίκος Κατσιαούνης, εκδ. Έρμα) της Νέλα Λάρσεν συγκαταλέγεται στα μείζονα και επιδραστικότερα έργα της αφροαμερικανικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, ένα μικρό αλλά πολύτιμο διαμάντι του αμερικανικού μοντερνισμού.

Γράφει η Φανή Χατζή: «Το Πέρασμα γράφτηκε το 1929 και θεωρείται αντιπροσωπευτικό του ρεύματος της Αναγέννησης του Χάρλεμ, που συνέβαλε στην πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της μαύρης κοινότητας και τη δημιουργία της ιδιαίτερης ταυτότητάς της. Αν και η κριτική τότε τόνισε ότι το Πέρασμα πρόσφερε μια ματιά στην αστική ζωή των μαύρων του Χάρλεμ τη δεκαετία του 1920 και ανέτρεψε το αφήγημα της τραγικής μουλάτα (tragic mulatta), διαβάστηκε μέσα από έναν περιοριστικό φακό.

»Η πολυπλοκότητα του έργου ξεκλειδώθηκε αρκετά χρόνια αργότερα, από ερευνήτριες της ψυχαναλυτικής ή φεμινιστικής θεωρίας, οι οποίες με τη σειρά τους προτεραιοποίησαν μια από τις οπτικές».

Η Μπλανς και ο Γκαμπριέλ, ορφανά αδέλφια, μεγαλώνουν στον «Παράδεισο», το αγρόκτημα της γιαγιάς τους, όπου επίσης ζει και εργάζεται ο έφηβος Λουί, ξεφεύγοντας έτσι από την σκληρότητα του πατέρα του. Αυτό είναι το μυθιστόρημα της Σεσίλ Κουλόν Ένα θηρίο στον Παράδεισο (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Ένα πολύ δυνατό κείμενο, στο οποίο η συγγραφέας περιγράφει λεπτομερώς τη ζωή στην εξοχή, τις εικόνες, τις μυρωδιές και τα χρώματα της ζωής αυτής, και όπου μιλά για τις σχέσεις που διαμορφώνονται σε μια μικρή κοινωνία όπου όλοι ξέρουν τα πάντα για όλους. Μιλά για το κτηνώδες του έρωτα, και για την ανθρώπινη ψυχή που είναι γεμάτη θαύματα και θηριωδίες.

»Συγκλονιστικές περιγραφές, αυξανόμενη ένταση, ακαταμάχητη ψυχογραφική ικανότητα, και μια αφήγηση που σου κόβει την ανάσα. Ένα κείμενο σαγηνευτικό, που περιγράφει τη μεταβολή και την ολοκληρωτική ανατροπή των συναισθημάτων και των αντιδράσεων ανθρώπων που ερωτεύονται και μισούν με τον ίδιο τρόπο: πέρα από κάθε όριο».

Ο Σεμπάστιαν Μπάρι είναι αυτή τη στιγμή από τις πλέον σημαντικές λογοτεχνικές φωνές της Ευρώπης. Το μυθιστόρημά του Τον καιρό του θεού (μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης-Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Ίκαρος) εισχωρεί στα σκοτεινά άδυτα της παιδικής κακοποίησης από ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας.

Ο Τομ Κετλ, ένας χήρος αστυνομικός, μετά τη συνταξιοδότησή του μετακομίζει σ’ ένα ήσυχο χωριό με θέα τη θάλασσα της Ιρλανδίας. Η γαλήνη της νέας του ζωής ωστόσο διακόπτεται απότομα όταν δύο πρώην συνάδελφοί του εμφανίζονται με ερωτήσεις για μια παλιά υπόθεση.

Μια υπόθεση που δεν έπαψε ποτέ να τον απασχολεί. Ταυτόχρονα, η νέα του γειτόνισσα, μια μυστηριώδης νεαρή μητέρα, ζητά ξαφνικά τη βοήθειά του και τότε ο Κετλ βρίσκεται μπλεγμένος στον σκοτεινό λαβύρινθο ενός παρελθόντος που πίστευε πως είχε ξεπεράσει.

Με το τελευταίο της βιβλίο, η καταξιωμένη Αμερικανίδα συγγραφέας Μπάρμπαρα Κινγκσόλβερ αποτίει φόρο τιμής στο ημιαυτοβιογραφικό έργο του Τσαρλς Ντίκενς, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, προσαρμόζοντάς το στην αμερικανική πραγματικότητα των Απαλάχιων Όρεων της δεκαετίας του 1990. Το βραβευμένο με το Πούλιτζερ μυθοπλασίας 2023 και με το Women’s Prize For Fiction Ντίμον Κόπερχεντ (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ψυχογιός) είναι ένα σύγχρονο bildungsroman με έντονες πολιτικές προεκτάσεις, που ανατέμνει την ιστορία της πολύπαθης αμερικανικής υπαίθρου.

Γράφει η Φανή Χατζή: «Όπως ο Ντίκενς ξεσκέπασε τα σαθρά θεμέλια του οικοδομήματος της Βικτωριανής Εποχής, έτσι και η Κινγκσόλβερ διεισδύει στα πιο σκοτεινά σημεία της βαθιάς Αμερικής. Στο ασφυκτικό κύκλωμα που σκιαγραφεί η συγγραφέας, κανένας μηχανισμός ή θεσμός δεν αρκεί για να σπάσει τον κύκλο της διαγενεακής αποτυχίας στην οποία οδηγεί η κατάρρευση του κράτους δικαίου. Παρ’ όλα αυτά, ο Ντίμον, από τα πύρινα μαλλιά του μέχρι την σπίθα που δεν σβήνει ποτέ εντός του, εκπέμπει ένα δυναμικό φως και ανάγεται σε ένα σύμβολο αντίστασης, πετυχαίνοντας το πιο σημαντικό, να επιβιώνει».

Η Μαριάννα Ενρίκες με το πολυσέλιδο μυθιστόρημά της Η δική μας πλευρά της νύχτας (μτφρ. Χριστίνα Θεοδωροπούλου, εκδ. Πατάκη) υφαίνει μια επική ιστορία τρόμου με πολιτικές διαστάσεις.

Ο Χουάν, συντετριμμένος από τον, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, θάνατο της γυναίκας του, Ροσάριο, διασχίζει οδικώς την Αργεντινή με τον εξάχρονο γιο του, Γκασπάρ, εν μέσω της στρατιωτικής χούντας. Προορισμός τους το πατρικό της Ροσάριο. Εκεί καλούνται να αντιμετωπίσουν το Τάγμα, μια πανίσχυρη, μυστικιστική οργάνωση, που μέσα από αποτρόπαιες τελετουργίες αναζητά την αθανασία.

Οι απαρχές του Τάγματος, του οποίου ηγούνται οι ισχυρές οικογένειες Μάδερς και Μπράντφορντ, ανάγονται αιώνες πίσω, όταν η γνώση του Σκότους έφτασε από την καρδιά της Αφρικής στην Αγγλία και από εκεί διαδόθηκε μέχρι την Αργεντινή. Ο Γκασπάρ καλείται να γίνει μέντιουμ και να υπηρετήσει τους σκοτεινούς σκοπούς του Τάγματος.

Ο Χουάν τότε παίρνει την επικίνδυνη απόφαση να δραπετεύσει πάση θυσία από τον ζόφο και να κάνει τα πάντα για να προστατεύσει το παιδί του από αυτόν.

Ο Άρντες ξυπνάει ένα πρωί και, κοιτάζοντας τον εαυτό του στον καθρέφτη, διαπιστώνει ότι έχει αλλάξει, έχει γίνει μαύρος. Έτσι ξεκινάει το μυθιστόρημα του Μόχσιν Χαμίντ Ο τελευταίος λευκός (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Ψυχογιός).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Κείμενο ιδιαίτερο, τεράστιες προτάσεις, με παράξενη, περίπλοκη δομή. Άπειρες δευτερεύουσες προτάσεις, οι οποίες αναδύονται η μία μέσα από την άλλη, και σίγουρα δυσκόλεψαν πολύ το έργο του μεταφραστή. Ένα έργο το οποίο ο Μιχάλης Μακρόπουλος έφερε αισίως εις πέρας, παραδίδοντάς μας μια πολύ λειτουργική μετάφραση.

»Ένα εξαιρετικό βιβλίο για τον φόβο του διαφορετικού, για τις φυλετικές προκαταλήψεις και τις λειτουργίες του ρατσισμού, για την αυτόματη συνήθως περιθωριοποίηση των μεταναστών, για την τάση μας να φοβόμαστε και να θεωρούμε μεγαλύτερη απειλή τη σκουρόχρωμη επιδερμίδα από την εσωτερική σκοτεινιά κάποιου, για τις σχέσεις, που ανά πάσα στιγμή επανασυστήνονται. Ένα βιβλίο για την αγάπη, που είναι το μεγάλο ζητούμενο, και είναι πάντα κι από όλους καλοδεχούμενη».

Το μυθιστόρημα της Φραντσέσκα Τζιανόνε Η ταχυδρόμος (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Πατάκη) είναι η ιστορία της Άννας, μιας γυναίκας που ήθελε να ζήσει τη ζωή της με τους δικούς της όρους, αλλά και η ιστορία της οικογένειας Γκρέκο και του χωριού Λιτσανέλο, από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1950, που θα βιώσουν έναν Παγκόσμιο Πόλεμο, μα και την άνοδο του φεμινιστικού κινήματος.

Είναι όμως και η ιστορία δύο αχώριστων αδερφών που ήταν γραφτό τους να αγαπήσουν την ίδια γυναίκα.

Όλα ξεκινούν ένα καλοκαίρι του 1934 στο Σαλέντο. Ένα λεωφορείο σταματά στην κεντρική πλατεία του Λιτσανέλο, ενός χωριού με ελάχιστους κατοίκους. Ένα ζευγάρι κατεβαίνει: ο άνδρας, ο Κάρλο, είναι παιδί του Νότου και χαίρεται που επιστρέφει. Η Άννα, η γυναίκα του, είναι από τον Βορρά. Είναι όμορφη σαν αρχαιοελληνικό άγαλμα, αλλά θλιμμένη και ανήσυχη. Τι ζωή την περιμένει σε αυτή την αφιλόξενη γη;

Με μια πτώση εκκινεί το μυθιστόρημα της Μπρέντα Ναβάρο Στάχτη στο στόμα (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora). Μια πτώση που ακυρώνει κάθε πνοή ζωής και περιζώνει το μέλλον. Ό,τι θα διαβάσουμε στη συνέχεια έχει ως απαρχή αυτή τη ρήξη με τη ζωή.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Ένας χειμαρρώδης μονόλογος είναι όλη η ιστορία. Ξεδιπλώνεται κατά κύματα από το μυαλό της αδελφής του Ντιέγο, ανασύρεται κομμάτι κομμάτι το παρελθόν, ξεκολλάει, θαρρείς, με πόνο από πάνω της, για να διατυπωθεί με λέξεις που άλλοτε ζεσταίνουν κι άλλοτε καίνε.

»Τα δύο παιδιά τα βρίσκουμε στην αρχή στο Μεξικό να ζουν με τους παππούδες τους. Η μητέρα τους βρίσκεται στη Μαδρίτη ως μετανάστρια αναζητώνοντας μια καλύτερη τύχη. Πατρική φιγούρα δεν υπάρχει. Άλλωστε, ο πατέρας του κοριτσιού (άλλος από αυτόν του αγοριού) είναι άγνωστος ή, τουλάχιστον, η μητέρα δεν τον αποκαλύπτει, καθώς ενδέχεται να έπεσε θύμα βιασμού. Η απουσία της μάνας γεννάει ένα κενό στα παιδιά που δεν γίνεται να καλυφθεί. Ο μικρός Ντιέγο μεγαλώνει ουσιαστικά με τη μεγαλύτερη αδελφή του ως μαμά. Τα δύο παιδιά τα ενώνει κάτι αξεδιάλυτο».

Η Τούβε Γιάνσον, της οποίας το κόμιξ και τα βιβλία του κόσμου των Μούμιν της έφεραν διεθνή αναγνώριση, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της σε ένα νησί σαν αυτό που περιγράφει στο Βιβλίο του καλοκαιριού (μτφρ. Αγγελική Νάτση, εκδ. Αίολος).

Γράφει η Φανή Χατζή: «Κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η τρυφερή σχέση ανάμεσα στη γιαγιά και την εγγονή, που δεν δίνεται μέσα από ανιαρές φιλοφρονήσεις, χάδια και δηλώσεις αγάπης, αλλά μέσα από τους έξυπνους διαλόγους με τους οποίους η μία προκαλεί την άλλη, μέσα από τις συγκρούσεις και τις ευφάνταστες ασχολίες τους.

»Οι περιπέτειές τους είναι ανεξάντλητες, σκαλίζουν φιγούρες στο δάσος, βγαίνουν έξω στη μέση της νύχτας να ακούσουν τις χιονόπαπιες, χτίζουν τη Βενετία με πέτρες και πασαλάκια, ξαπλώνουν στη μέση του δάσους, καταπατούν ακόμα και την ιδιωτική περιουσία ενός επιχειρηματία που χαλά το τοπίο με τη βίλα του. Όλες οι σκανδαλιές τους παραμένουν μυστικές, καμία δεν προδίδει την άλλη».

Τα Κορίτσια του Λα Μπαλέν της Ζυλιά Μπαλί (μτφρ. Μαρία Μαντή, εκδ. Μεταίχμιο) παντρεύουν αληθινά ιστορικά γεγονότα, περιπέτεια και συναισθηματικό βάθος, χαρίζοντάς μας ένα μυθιστόρημα για τη φιλία και τη γυναικεία επιθυμία, αλλά και για τους τρομερούς συμβιβασμούς που πρέπει να κάνουν οι γυναίκες για να επιβιώσουν.

Είμαστε στο Παρίσι του 1720. Η προϊσταμένη του νοσοκομείου καλείται να επιλέξει εκατό περίπου «εθελόντριες» για να τις στείλει στη Λουι¬ζιάνα, όπου πρόκειται να παντρευτούν Γάλλους αποίκους. Στο ταξίδι αναπτύσσεται μια απρόσμενη φιλία μεταξύ της Σαρλότ, ενός δωδεκάχρονου ορφανού με κοφτερή γλώσσα, της Πετρονίλ, μιας άφραγκης νεαρής αριστοκράτισσας, και της Ζενεβιέβ, μιας «αγγελοποιού».

Όπως και οι υπόλοιπες γυναίκες πάνω στο Λα Μπαλέν, δεν γνωρίζουν τίποτα για το τι τους περιμένει στην άλλη πλευρά του ωκεανού· ούτε για τις σχέσεις που θα χτίσουν ούτε για τις αντιξοότητες που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ούτε για τις προδοσίες που θα υπομείνουν σε αυτό τον άγριο και όμορφο τόπο.

Ο Σαλ και η Νουρ οι ήρωες της Σάμπα Ταχίρ στο μυθιστόρημά της Όλη μου η οργή (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Διόπτρα), συμμαθητές και φίλοι από τα έξι τους, τώρα τελειώνουν το λύκειο.

Ονειρεύονται να σπουδάσουν και να φύγουν από το Τζούνιπερ, τη μικρή πόλη στην έρημο της Σιέρρα Νεβάδα, όπου κατοικούν. Κι οι δύο έχουν καταγωγή από το Πακιστάν, όμως μεγαλώνουν μακριά από την πατρίδα τους.

Οι γονείς του Σαλ πλέον διατηρούν ένα μοτέλ κοντά στη βάση του Τζούνιπερ, και η Νουρ δουλεύει στην κάβα του θείου της, του ανθρώπου που την έσωσε όταν ένας σεισμός γκρέμισε τα σπίτια του χωριού της στο Πακιστάν και σκοτώθηκαν όλοι οι δικοί της.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Το μυθιστόρημα της Ταχίρ είναι ένα βιβλίο για την απώλεια, για την απελπισία και τον φόβο, για την αγάπη και τη συγχώρεση, για τη δύναμη της ψυχής και το θάρρος να συνεχίζεις, όταν η προσπάθεια είναι η μόνη επιλογή που αφήνεις στον εαυτό σου. Ένα βιβλίο για την ανάγκη του ανήκειν, για τη σημασία της συγχώρεσης, και για τον θυμό, που μπορεί να νικηθεί μόνο από την αγάπη. Ένα βιβλίο γεμάτο μουσική».

Το Ας πούμε πως είμαι εγώ (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδόσεις Δώμα) της Βερόνικα Ράιμο συστήνει μια από τις πιο πνευματώδεις και αστείες αφηγηματικές φωνές της σύγχρονης πεζογραφίας. Η Βερόνικα ή Βέρικα ή Βέρο είναι μια συγγραφέας που αποφασίζει να βουτήξει στο παρελθόν της περίεργης ενηλικίωσής της,

Γράφει η Φανή Χατζή: «Ο χιουμοριστικός τόνος και η διάθεση για δριμύ σαρκασμό είναι πρόδηλος από τις πρώτες κιόλας βινιέτες του βιβλίου. Εξίσου γρήγορα δίνονται και οι δυναμικές και το ταπεραμέντο της ιταλικής οικογένειας της Βερόνικα που θυμίζει σε πολλά τις δικές μας: τετραμελής πυρηνική οικογένεια, ο πατέρας υποχόνδριος, η μητέρα ελεγκτική και νευρωτική, ο μεγαλύτερος αδερφός επισκιάζει άθελά του τα ταλέντα και τις ασχολίες της μικρής αδερφής έχοντας το χρίσμα του πρωτότοκου και η μικρότερη αδελφή μεγαλώνει πλάθοντας ψέματα, φαντασιακά σενάρια και άλλους μηχανισμούς ψυχολογικής διαφυγής».

Στο νέο του μυθιστόρημα, ο Στιβ Σεμ-Σάντμπεργκ Ωκεανός (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Αλεξάνδρεια) αφήνει τον αποτραβηγμένο πρωταγωνιστή του Διαφωτισμού, Ζαν-Ζακ Ρουσώ, να βρει ανακούφιση και χαρά κατά τη διάρκεια μοναχικών περιπάτων στη φύση, μέσα από το μεγάλο ενδιαφέρον του για τη βοτανολογία.

Ωστόσο, απαλλαγμένος για λίγο από τους Καθολικούς και Καλβινιστές αντιπάλους του, ο φιλόσοφος βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με τον εαυτό του και με την ίδια του τη ζωή – καθώς και με τους τρομερούς πόνους της λεγόμενης «ουρικής φωνής» που τον βασανίζει.

Για σαράντα πέντε μέρες ο Ζαν-Ζακ Ρουσώ βρίσκεται στον παράδεισο: στο πανέμορφο μικρό ελβετικό νησί Σαιν Πιερ της λίμνης Μπιεν έχει βρει προσωρινό άσυλο από τους Γάλλους διώκτες του, που τον κατηγορούν για βλασφημία.

Τα παιδικά χρόνια της Νεζ Σινό έχουν σφραγιστεί από τον εξακολουθητικό βιασμό που υφίστατο από τον πατριό της. Τον μηνύει το 2000, μαζί με τη μητέρα της, κι εκείνος καταδικάζεται σε εννέα χρόνια φυλάκισης. Χρόνια αργότερα, η Σινό επανέρχεται σε αυτό το ανεπούλωτο τραύμα καταθέτοντας με μια σπαραχτική αφήγηση το τι και πώς συνέβη – δίχως πάθος, δίχως μεμψιμοιρία.Έτσι γράφτηκε ο Θλιβερός τίγρης (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Εστία).

Η Σινό ομολογεί ότι ο επιζών μπορεί να επιβιώνει, αλλά δεν ξεχνά ποτέ. Ως ενήλικη πλέον, αναζητεί την αλήθεια, όχι την εκδίκηση· θέλει να κατανοήσει τη θέση του δήμιου, τους μηχανισμούς που τον οδηγούν στην παραβατική πράξη, αλλά και τη θέση του περίγυρου που συνήθως τον συγκαλύπτει.

Ένα σπίτι που χυμάει στους ενοίκους του, που κατασπαράζει τις σάρκες τους και τους σιγοτρώει μέχρι το μεδούλι, όπου οι άγγελοι έχουν τη μορφή πολύποδων, μοχθηρών εντόμων και οι άγιες μοιράζονται το τραπέζι με τους ζωντανούς, τρώνε και πίνουν μαζί με τους συνδαιτυμόνες τους και αποκαλύπτουν τα ανομολόγητα και τα μελλούμενα. Αυτό είναι το Σαράκι (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora) της Λάιλα Μαρτίνεθ.

Γράφει η Μαριάννα Τσότρα: «Η Ισπανίδα Λάιλα Μαρτίνεθ χρησιμοποιεί ένα κομμάτι της οικογενειακής ιστορίας της, που η ίδια η γιαγιά της είχε αφηγηθεί, για να πλάσει μια ιστορία τρόμου από τα υλικά του πιο ευφάνταστου, ζοφερού εφιάλτη.

»Τέσσερις γενεές γυναικών που έχουν πέσει θύματα βίας, εκμετάλλευσης και κακοποίησης, θύματα των ανδρών που πέρασαν από τη ζωή τους, θύματα της ίδιας της πατριαρχίας.

Με το Βιβλίο από αίμα (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Ψυχογιός) το Κιμ ντε Λ’Οριζόν απέσπασε δύο σπουδαίες διακρίσεις, το Γερμανικό Βραβείο Μυθιστορήματος και το Ελβετικό Βιβλίο Μυθιστορήματος (2022). Και κατάφερε, με την πρώτη του απόπειρα στη λογοτεχνία, να θέσει το ζήτημα της μη δυαδικότητας με τρόπο ευθύ και συγκινητικό.

Γράφει η Ελεάνα Κολοβού: «Το νεαρό άτομο που αφηγείται την ιστορία, που δεν είναι ούτε άνδρας, ούτε γυναίκα, είναι απλώς ΕΓΩ, έχει βρει πλέον τα πατήματά του, διαβιώνοντας ανεξάρτητο στην πόλη της Ζυρίχης, έχοντας ξεφύγει από το συντηρητικό περιβάλλον όπου μεγάλωσε. Τα νέα πως η γιαγιά του πάσχει από άνοια και χάνει σιγά σιγά τον εαυτό της, του δημιουργούν, με αίσθηση του επείγοντος, την ανάγκη να βουτήξει στο παρελθόν του, να συμπληρώσει τα κενά στη δική του γενεαλογική γραμμή, τη γραμμή του αίματος.

»Τα πρόσωπα που συναντά είναι γένους θηλυκού. Η μητέρα του, και, κυρίως, η γιαγιά του. Μια γιαγιά που από πρόσωπο μετατρέπεται σε τόπο. Έναν τόπο γνώριμο, μα για χρόνια ανεξερεύνητο, με τον οποίο ο αφηγητής επιλέγει τώρα να αναμετρηθεί».

Η Λευκή καλύβα (μτφρ. Βασιλική Πορφυρίδου, εκδ. Βακχικόν) του Τούρβαλντ Στεν είναι μια ιστορία για τις ρίζες μας, μια προσωπική διήγηση για την ντροπή, τη συγκάλυψη, τη διαφορετικότητα, την ειλικρίνεια και την αξία της ανθρώπινης ζωής.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Στο βιβλίο ξετυλίγεται η οικογενειακή ιστορία του αφηγητή, ο οποίος ψάχνει απεγνωσμένα τις ρίζες του. Περιγράφεται η ντροπή των συγγενών του για τη διαφορετικότητα κάποιων από τα μέλη της οικογένειας, η απόκρυψη και η συμφωνία συγκάλυψης της κατάστασης, τονίζοντας το κόστος που θα είχε γι’ αυτούς η αποκάλυψη της αλήθειας».

Στις εκβολές του ποταμού Νew Meadows, στον κόλπο Casco της πολιτείας του Μέιν, βρίσκεται ένα τόσο μικρό νησί που δύσκολα μπορεί να το εντοπίσει κανείς στον χάρτη των ΗΠΑ. Πρόκειται για το νησί Μάλαγα. Σ’ αυτό το νησί αναφέρεται ο Πολ Χάρντινγκ στο μυθιστόρημά του Η άλλη Εδέμ (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Διόπτρα).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Η μαστοριά του Χάρντιγκ φαίνεται από το πυκνό και ποιητικό ύφος του, τόσο κοντά σ’ αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως φοκνερικό πνεύμα. Σκηνές επικές, ενδοστρεφείς, γεμάτες από παλλόμενα χρώματα και με το μεθυστικό άρωμα της παρθένας φύσης να εισδύει από παντού, κατακλύζουν το μυθιστόρημα.

»Ο Χάρντινγκ μεταπλάθει την εδεμική φύση του Απλ Άιλαντ σε κυρίαρχο παράγοντα του βιβλίου. Την κάνει να μοιάζει (και να είναι) αναπόσπαστο μέρος της πλοκής. Η ιστορία ξεκινάει από το 1792 όταν ο πρώην σκλάβος Μπέντζαμιν Χάνι και η Ιρλανδή γυναίκα του, Πέισιενς, αποφασίζουν να ζήσουν ελεύθεροι στο ερημονήσι. Το Άπλ Άιλαντ πήρε το όνομά του από τις μηλιές που φύτεψε εξαρχής ο Χάνι. Προοδευτικά το νησί έγινε τόπος λύτρωσης και για άλλους σκλάβους, απόκληρους του κόσμου και ιθαγενείς. Μια πανσπερμία φυλών που γέννησε διάφορες επιμειξίες, αλλά και ενδογαμίες».

Τι σημαίνει να ακολουθείς το πεπρωμένο σου ακόμη κι αν δεν έχει επίγνωση ότι το κάνεις μόνος ή μέσω θεϊκής παρέμβασης; Ο Νάιαλ Ουίλιαμς στο μυθιστόρημά του Τέσσερα ερωτικά γράμματα (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα) γράφει για τη ζωή δύο ανθρώπων που θα κάνουν αυτό ακριβώς.

Στο Δουβλίνο, ο πατέρας του Νίκολας παρατάει τα πάντα προκειμένου ν’ αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Σ’ ένα νησί της δυτικής Ιρλανδίας, η νεαρή Ίζαμπελ φεύγει για τη μεγάλη πόλη, κουβαλώντας μια βουβή ενοχή. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Ουίλλιαμς γράφει -με όρους του μαγικού ρεαλισμού- για ανθρώπους που βιώνουν την παραίτηση, τη συντριβή, το πάθος, αλλά και την πίστη να κάνουν αυτό που ζητάει η ψυχή τους.

Το μυθιστόρημα Η Παρθένος στον κήπο (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πόλις) της A.S. Βyatt, πρώτο της «Τετραλογίας της Φρεντερίκα Πότερ», διασταυρώνει δεξιοτεχνικά τους παράλληλους βίους των ηρώων του, συνδυάζοντας πνευματικές και σαρκικές αναζητήσεις και απολαύσεις, ελισαβετιανό δράμα και σύγχρονη κωμωδία, παράδοση και νεωτερικότητα.

Η ευφυΐα, το πάθος, η επιθυμία, ο φόβος της ματαίωσης και του θανάτου, οι ελπίδες και οι ψευδαισθήσεις σημαδεύουν τις βεβαιότητες και τις αμφιβολίες μιας ολόκληρης γενιάς.

Η A.S. Βyatt, μέσα από την ιστορία μιας σαγηνευτικής, χαρισματικής, αλλά και διχασμένης οικογένειας, ζωντανεύει τη μεγάλη διανοητική και ηθική μεταβολή που συντελείται στην Ευρώπη, στην αυγή της δεκαετίας του ’60.

Σαν να διαβάζεις μια ακόμη περιπέτεια του Αλεξάντερ Πορτνόι του Ροθ; Η Καταρίνα Φόλκμερ με το μυθιστόρημά της Στον γιατρό ή το εβραϊκό πουλί (μτφρ. Δημήτρης Καρακίτσος, εκδ. Ποταμός) δημιουργεί έναν ξέφρενο μονόλογο μιας γυναίκας που είναι ξαπλωμένη με τα πόδια στους αναβολείς, μια νεαρή γυναίκα παρατηρεί την αρχόμενη φαλάκρα του γυναικολόγου δρ. Σέλιγκμαν που την εξετάζει.

Αρχίζει να μιλάει στον εαυτό της με χιούμορ και αναίδεια για τις φαντασιώσεις, τις εμμονές της, τη σεξουαλική, όσο και την οικογενειακή της ζωή. Γεννημένη στη Γερμανία, εγκατέλειψε τους γονείς της για να εγκατασταθεί στο Λονδίνο, όπου ζει μιλώντας μια ξένη γλώσσα και ασφυκτιώντας μέσα σε ένα σώμα που την καταδυναστεύει.

Ο Κάβε Ακμπάρ ως τώρα είχε δημοσιεύσει δύο ποιητικές συλλογές. Κι όμως, στο πρώτο του μυθιστόρημα Μάρτυς! (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ίκαρος) γράφει ωσάν να είναι έμπειρος πεζογράφος.

Ήρωάς του ο Σαμς, ο οποίος είναι εθισμένος στο ποτό και τα ναρκωτικά. Γράφει ποίηση που παραμένει στο συρτάρι του. Προσπαθεί να ενταχθεί στην αμερικανική κοινωνία με ό,τι σημαίνει αυτό για έναν ξένο.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Συνολικά έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που μπορεί να είναι ομοίως διασκεδαστικό και δραματικό, που είναι γλωσσοκεντρικό και διαθέτει έναν ήρωα από τον οποίο μπορείς να πιαστείς καθώς έχει κάμποσες γωνίες. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να μιλάει (και να γίνεται πιστευτός) ένας ήρωας για θέματα όπως ο ρατσισμός, η σεξουαλικότητα, η μαρτυριολογία ή η διαπολιτισμικότητα, αν ο ίδιος δεν έφερε πάνω του όλα αυτά τα σημάδια;

»Ο Σάιρους είναι Πέρσης και ταυτόχρονα Αμερικανός, είναι αμφιφυλόφιλος, μισεί τον εαυτό του που ακολουθεί το δόγμα της παθολογικής ευγένειας (μια ένωση ιρανικότητας με τη μεσοδυτική κουλτούρα περί κοινωνικών επαφών) και κουβαλάει μια σωρεία τραυμάτων».

Η Μαέστρος (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) της Harriet Constable είναι εμπνευσμένη από τις γυναίκες που έζησαν στη σκιά κάποιων από τους σπουδαιότερους άνδρες, είναι μια μοναδική ιστορία φιλοδοξίας, ανταγωνισμού και αντίστασης στα στερεότυπα, με φόντο τη σκοτεινή μα και εκθαμβωτική Βενετία του 18ου αιώνα.

Η Άννα Μαρία μπορεί να μην έχει ούτε όνομα, ούτε περιουσία, ούτε οικογένεια. Αλλά έχει φιλοδοξία και ταλέντο. Βρίσκει την ελπίδα να πραγματοποιή¬σει το όνειρό της στο πρόσωπο του δασκάλου της, του Αντόνιο Βιβάλντι. Σύντομα θα γίνει η καλύτερη μαθήτριά του. Όμως το άστρο της Άννα Μαρία που ανατέλλει απειλεί να επισκιάσει εκείνο του μέντορά της.

Η χαρισματική νεαρή θα κάνει τα πάντα για να ακουστεί η μουσική της, για να γίνει η ίδια ορατή και αποδεκτή. Να πετύχει.

Οι σύντομες ιστορίες της Φερνάντο Ιγουασάκι στο βιβλίο Επικήδεια προίκα (μτφρ. Νάνσυ Αγγελή, εκδ. Παρακείμενο) είναι συχνά αναμνήσεις και βιώματα από τις τρομακτικές αφηγήσεις της θρησκόληπτης γιαγιάς του περουβιανού συγγραφέα οι οποίες σημάδεψαν τα παιδικά του χρόνια, αναβιώνουν σε μεγάλο βαθμό τα ήθη και τα τελετουργικά της γενέτειράς του, Λίμα.

Πρόκειται, σύμφωνα με τους μελετητές του, για μια σχολαστική εργασία διάσωσης και ανάκτησης εκείνων των ιστοριών που είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην κοινωνία.

Τα περισσότερα από αυτά τα ανέκδοτα επεισόδια έχουν μυθικό ή φανταστικό χαρακτήρα, αλλά ο επιδέξιος συγγραφέας τα παντρεύει παιγνιωδώς με ένα πλήθος από αναφορές στη λαϊκή κουλτούρα, τη γοτθική λογοτεχνία ή την ιστορία των θρησκειών και των πολιτισμών, δημιουργώντας ένα άκρως πρωτότυπο και διασκεδαστικό κράμα λογοτεχνίας τρόμου και ιστοριογραφίας, μια ανθολογία από σαρκαστικά και αιρετικά «άνθη του κακού».

Η Κασάμπ Γιούμνια με το μυθιστόρημά της Αυστραλία (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βαχικόν) μάς μεταφέρει σε μια κοινή αυστραλιανή κωμόπολη. Ερευνά τους χαρακτήρες, τα νήματα και οι συνδέσεις που περιγράφουν λεπτομερώς την καθημερινότητα αποκαλύπτοντας μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία.

Ένα μωσαϊκό που συνθέτει αυτό τον τόπο που λέμε πατρίδα.

Οι άνθρωποι σ’ αυτή την κωμόπολη δεν βλέπουν τα πράγματα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Οι αντιλήψεις διαφέρουν, οι αλήθειες είναι δυσδιάκριτες, οι κρίσεις έχουν συνέπειες και τα πάντα συνδέονται. Προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο.

Η Σέλβα Αλμάδα θεωρείται, δίκαια, μια από τις σημαντικότερες νέες φωνές που μας έρχονται από τη Λατινική Αμερική. Το μυθιστόρημά της Δεν είναι ποτάμι (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, εκδ. Κλειδάριθμος) έχει λάβει ουκ ολίγα βραβεία, ενώ μπήκε και στη βραχεία λίστα του Booker 2024.

Δύο άντρες και ο έφηβος γιος του νεκρού τους φίλου πηγαίνουν για ψάρεμα στον ποταμό Παρανά. Ενώ πίνουν και μαγειρεύουν, μιλούν και χορεύουν, προσπαθούν να ξεπεράσουν τα φαντάσματα του παρελθόντος και του παρόντος, μισοζαλισμένοι από την υπνηλία και το κρασί.

Γράφει η Φανή Χατζή: «Η Αργεντινή συγγραφέας αποτυπώνει και αυτή μια κοινωνία που ομνύει στην έμφυλη βία, αλλά στο δικό της αφήγημα αυτή η βία τρυπώνει υποδόρια, ήσυχα. Υπονοείται στη μνήμη του μαστιγώματος της Σιομάρα από τον πατέρα της όταν ήταν μικρή, στη γλοιώδη σεξουαλικοποίηση των ανήλικων κοριτσιών που βράζει το αίμα τους, στον μισογυνικό λόγο του αστυνομικού διοικητή Αρόγιο».

Ένα κλασικό, επικών διαστάσεων crossover γράφει ο Ρόμπερτ ΜακΚάμον πρώτη φορά στα ελληνικά. Η ζωή ενός αγοριού (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Κλειδάριθμος) είναι η ιστορία του δωδεκάχρονου επίδοξου συγγραφέα Κόρι Μάκενσον.

Ζει στην Αλαμπάμα του 1964. Οι κάτοικοι του Ζέφερ εργάζονται στην τοπική χαρτοβιομηχανία και στο κοντινό γαλακτοκομείο. Είναι πεπεισμένος ότι έχει ακούσει τα πνεύματα να ψιθυρίζουν στο προαύλιο της εκκλησίας, έχει ακούσει ιστορίες για παράξενους λαθρέμπορους που παραμονεύουν στις σκιές της πόλης και έχει γίνει μάρτυρας μιας πλημμύρας που έχει μολύνει τη Μέιν Στριτ.

Ένα μοιραίο πρωινό, ενώ συνοδεύει τον πατέρα του στη διανομή γάλακτος από σπίτι σε σπίτι, ένα αυτοκίνητο βγαίνει από τον δρόμο του και βυθίζεται στη λίμνη Σάξον. Ο πατέρας του βουτάει στο νερό, όμως έντρομος ανακαλύπτει ένα άψυχο σώμα δεμένο με χειροπέδες στο τιμόνι. Ο Κόρι μαθαίνει τι θα πει ρατσισμός και βία και πώς αυτά αντιπαρατίθενται με την παιδική αφέλεια και την αθωότητα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός: «Κλασικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, το βιβλίο του ΜακΚάμον περιέχει στις ιδανικές δόσεις μια ιστορία μυστηρίου, μια τρομαχτική τροπή των πραγμάτων, την ωρίμανση του κεντρικού ήρωα, τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μιας μικρή κοινωνίας και φυσικά τη φανταστική πόλη Zephyr της Αλαμπάμα». 

Με το Wonderfuck (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Στερέωμα) η Καταρίνα Φόλκμερ μας μεταφέρει στα ενδότερα ενός εργασιακού μικρόκοσμου για να μιλήσει για τις πολλαπλές ταυτότητες, για τις καταστροφικές συνέπειες του μαζικού τουρισμού.

Σ’ ένα τηλεφωνικό κέντρο του Λονδίνου, ο Τζίμι και οι συνάδελφοί του απαντούν στα παράπονα τουριστών απ’ όλο τον κόσμο – προβλήματα κρατήσεων, ακατάλληλα δωμάτια ξενοδοχείων, κρίσεις άγχους.

Ωστόσο αυτός ο ιδιόρρυθμος, σικελικής καταγωγής, νεαρός άντρας δεν είναι ακριβώς πρότυπο υπαλλήλου, με αποτέλεσμα ο προϊστάμενός του να τον επιπλήττει συνεχώς. Ο Τζίμι δεν αρκείται να απαντά στους δυσαρεστημένους πελάτες, αλλά εμπλέκεται ενεργά στις φαντασιώσεις και στις αγωνίες τους – για να μην αναφερθούμε στην παράξενη συμπεριφορά του απέναντι στους συναδέλφους του.

Από την ψυχολογία των Ιταλίδων μητέρων έως το τέλειο χρώμα του κραγιόν για τα χείλη, από τον ρόλο των ηθοποιών στις κηδείες έως την τέχνη της ζωγραφικής γεννητικών οργάνων σ’ ένα σημειωματάριο, ποιος μπορεί να φανταστεί ότι είναι δυνατόν ο χώρος της δουλειάς να μας μάθει τόσα πράγματα;

Πριν από τον θάνατό της το 2004, η Λουσία Μπερλίν εργαζόταν πάνω σ’ ένα βιβλίο με αδημοσίευτα αυτοβιογραφικά σχεδιάσματα και τίτλο Καλωσόρισες σπίτι (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ποταμός), όπου, μέσα από είκοσι ένα κεφάλαια, εξιστορούσε τη ζωή και τις περιπλανήσεις της μεταξύ 1936 και 1965.

Χρόνια αργότερα, ένας από τους τέσσερις γιους της, ο Τζεφ Μπερλίν, συγκέντρωσε, οργάνωσε και επιμελήθηκε αυτό το χειρόγραφο σαν έναν μοναδικό και τρυφερό φόρο τιμής στην περιπετειώδη, ρομαντική και τραγική ζωή της μητέρας του.

Από την Αλάσκα στην Αλμπουκέρκη, από το Κεντάκι στο Μεξικό και από τη Νέα Υόρκη στη Χιλή, ο κόσμος της Μπερλίν ήταν ευρύτατος. Η Λουσία Μπερλίν περιγράφει τα μέρη που έζησε και τους ανθρώπους που γνώρισε με το ύφος, το πνεύμα, το σθένος και το χιούμορ το οποίο διαπνέει τα διηγήματά της που τόσο αγαπήθηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης μέρος της αλληλογραφίας της όπως και φωτογραφίες τόπων, παιδιών, φίλων και εραστών.

Πρωτότυπο είναι το θέμα που πραγματεύεται το μυθιστόρημα της Πιπ Γουίλιαμς Το λεξικό των χαμένων λέξεων (μτφρ. Λένια Μαζαράκη, εκδ. Κλειδάριθμος). Το 1901 οι συντάκτες του Λεξικού της Οξφόρδης ανακαλύπτουν ότι από τα λήμματά του λείπει η λέξη δούλα. Το Λεξικό των χαμένων λέξεων αφηγείται την ιστορία του κοριτσιού που την έκλεψε, της Εσμέ.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Η ιστορία μας λαμβάνει χώρα στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα. Είναι η εποχή που πραγματοποιείται το κίνημα των γυναικών για την απόκτηση του δικαιώματος ψήφου, με τις σουφραζέτες να θυσιάζουν τα πάντα για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Είναι και η εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος επηρεάζει καθοριστικά τις ζωές των ηρώων του μυθιστορήματος.

»Η συγγραφέας τοποθετεί τη ζωή της Εσμέ δίπλα στη ζωή ανθρώπων που υπήρξαν και πήραν μέρος στην έκδοση του Λεξικού. Συνδυάζει έξοχα την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία, παραδίδοντάς μας ένα βιβλίο που διαβάζεται σαν παραμύθι, αλλά ταυτόχρονα μας υπενθυμίζει τους αγώνες που έγιναν για να απολαμβάνουμε εμείς πράγματα που τώρα θεωρούνται δεδομένα, ενώ ενισχύει παράλληλα την επίγνωση ότι ο αγώνας δεν σταματά ποτέ, αφού μένουν πολλά ακόμα να κατακτηθούν από την πλευρά των γυναικών».

Ο κομμουνιστικός παράδεισος ήταν από την αρχή ραγισμένος και η ιστορία απέδειξε πως πολλά πράγματα θα έπρεπε να είχαν γίνει διαφορετικά. Το πολυσέλιδο μυθιστόρημα της Άυν Ραντ Εμείς οι ζωντανοί (μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Παπαδόπουλος) δείχνει γιατί ο υπαρκτός σοσιαλισμός, χρόνια μετά, κατέρρευσε.

Στα πρώτα δύσκολα χρόνια μετά την Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία, με νωπές ακόμα τις πληγές του πολέμου, τρεις νέοι άνθρωποι συμμετέχουν σ’ ένα ερωτικό τρίγωνο: η Κίρα, και οι δυο νέοι που την ερωτεύονται, ο Λέο και ο Αντρέι, που ζουν στις δυο άκρες της κοινωνίας.

Μέσα στη θύελλα εκείνης της εποχής, οι νέοι αυτοί συγκρούονται με την πραγματικότητα σ’ έναν αγώνα επιβίωσης και ευτυχίας, που τελικά τους οδηγεί στη καταστροφή.

Τρεις γυναίκες με ένα κοινό μυστικό ενώνει η Έμιλι Χαρτ στο μυθιστόρημά της Άθραυστες (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος). Ένα μυστικό που μεταφέρεται μέσα σε πέντε αιώνες!

2019: Θέλοντας να αποδράσει από το κακοποιητικό παρελθόν της, η Κέιτ φεύγει από το Λονδίνο και βρίσκει καταφύγιο σε ένα ερειπωμένο εξοχικό που έχει κληρονομήσει. Σύντομα ανακαλύπτει ότι το σπίτι κρύβει ένα μυστικό που χάνεται στα βάθη του 17ου αιώνα.

1619: Η Άλθα κατηγορείται για χρήση μαγείας που οδήγησε στον θάνατο ενός αγρότη. Καθώς όλα τα στοιχεία είναι εναντίον της, θα χρειαστεί να επιστρατεύσει όλες της τις δυνάμεις για να διατηρήσει την ελευθερία της.

1942: Ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μαίνεται, η Βάιολετ ζει παγιδευμένη στη μεγαλοπρεπή, ετοιμόρροπη έπαυλη της οικογένειάς της και νοσταλγεί τη μητέρα της, που φημολογείται ότι τρελάθηκε πριν από τον θάνατό της. Τα μόνα ενθύμια που έχει από εκείνη είναι ένα μενταγιόν με το αρχικό Γ και η σκαλισμένη λέξη «γουέιγουορντ» στο υπνοδωμάτιό της.

Η Ντελφίν Μινουί με το μυθιστόρημά της Ελεύθερη (μτφρ. Γιάννα Σκαρβέλη, εκδ. Μίνωας) μιλάει ανοιχτά για την καταπίεση που δέχονται οι γυναίκες στον μουσουλμανικό κόσμο. Πηγαίνουμε στο Σιράζ του 2022. Στην καρδιά της εξέγερσης που δονείται από το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», μια δεκαεξάχρονη Ιρανή ανεβαίνει πάνω σε έναν κάδο σκουπιδιών κι ετοιμάζεται να κάψει τη μαντίλα της σε δημόσια θέα.

Και ενώ εξανεμίζεται σιγά σιγά ο φόβος, ξετυλίγεται σε φλας μπακ η βαθιά προσωπική της ιστορία -η ανεπιθύμητη γέννησή της, ο δυνάστης πατέρας της, το κινητό της γεμάτο με αντιστασιακά βιντεάκια, οι φίλες της, οι πρώτοι έρωτες και ο ενδυματολογικός κώδικας που επιβάλλει ένα κομμάτι πανί στο κεφάλι της, αυτό από το οποίο ονειρεύεται να απαλλαγεί. 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Σε αυτό το εξαιρετικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, που μας δίνεται με τη μορφή ενός συγκλονιστικού μονολόγου, παρατηρούμε τη ζωή αυτού του κοριτσιού που, όπως κι όλα τα κορίτσια της ηλικίας της, ζητά από τη ζωή τα αυτονόητα: αγάπη, τρυφερότητα κι ελευθερία».

Το Για πάντα (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Παπαδόπουλος) της Κλερ Κιλρόι μάς μιλάει για τη ρουτίνα μιας νέας μητέρας. Στο μεταξύ, ο άντρας της ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν, με τους ενήλικες. Δουλεύει ολοένα και περισσότερο, δεν συμμερίζεται την κατάστασή της, ούτε τη βοηθάει με την ανατροφή του παιδιού.

Ο θυμός που φουντώνει μέσα της απαλύνεται, όταν μια μέρα συναντάει στην παιδική χαρά έναν παλιό φίλο που μεγαλώνει τα τρία παιδιά του. Μπορεί άραγε να της δείξει τον τρόπο να μετουσιώσει αυτή την εμπειρία σε κάτι άλλο και να ξαναγυρίσει στον παλιό εαυτό της;

Ανάμεσα στη σύγκρουση της έντονης αγάπης για τη ζωή που έχει φέρει στον κόσμο, με τη σεισμική αλλαγή στην ταυτότητα αλλά και στην ίδια της την ύπαρξη, η ηρωίδα της Κιλρόι αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο τα ταραγμένα συναισθήματα μιας νέας μητέρας. Η ματιά της μάς βάζει βαθιά στο μυαλό της πολύπλοκης, συναρπαστικής ηρωίδας της με περισσή ευαισθησία, αμεσότητα, μαύρο χιούμορ και ρεαλισμό, εκεί όπου κάθε γυναίκα -με ή χωρίς παιδιά- θα δει να αντικατοπτρίζεται ο εαυτός της.

Γράφει η Φανή Χατζή: «Για την Κιλρόι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά στο μεγάλωμα ενός παιδιού, μια έμφυλη ανισότητα που η κοινωνία συντηρεί και από την οποία οι άνδρες επωφελούνται. Η μητρότητα εξετάζεται ως μια έμφυλη αδικία, που εξαντλεί, αλλάζει και επιβαρύνει τη γυναίκα, της αφαιρεί κάθε άλλη έκφανση της προσωπικότητάς της, περιορίζοντάς την σε έναν ρόλο». 

To Οh Canada του Ράσελ Μπανκς (μτφρ. Άννα Μαραγκάκη, εκδ. Πόλις) είναι μια τολμηρή καταγραφή (και όχι μόνο) της ζωής του διάσημου αριστερού ντοκιμαντερίστα Λέοναρντ Φάιφ.

Υπήρξε ένας από τους 60.000 Αμερικανούς που διέφυγαν στον Καναδά για να αποφύγουν την επιστράτευση κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ. Ο Φάιφ, στα εβδομήντα οχτώ του πια, πεθαίνει από καρκίνο στο Μόντρεαλ και συμφωνεί να δώσει μια τελευταία συνέντευξη, όπου είναι αποφασισμένος να φανερώσει όλα του τα μυστικά, για να απομυθοποιηθεί η μυθοποιημένη ζωή του.

Τη συνέντευξη την παίρνει ο φιλόδοξος σκηνοθέτης Μάλκολμ Μακλίοντ, μαθητής και φανατικός οπαδός του. Στα γυρίσματα συμμετέχουν η παραγωγός, ο διευθυντής φωτογραφίας και η ηχολήπτρια του Μάλκολμ, ενώ παρευρίσκεται και η σύζυγος του Φάιφ, η Έμμα. Όλοι αυτοί γίνονται μάρτυρες μιας αλήθειας που σοκάρει με την ειλικρίνειά της. Η ζωντάνια της γραφής του Μπανκς είναι τέτοια, που μοιάζει να αναπλάθει όχι μια ιστορία, αλλά ένα πρόσωπο και ένα σώμα, αυτό του Φάιφ.

Ο Αντρές Μοντέρο κάνει κάτι περισσότερο από το να γράψει έξι μεγάλα σε έκταση διηγήματα (κάποια στα όρια της μικρής νουβέλας) που συγκροτούν το βιβλίο με τον άκρως σκοτεινό (πλην ποιητικό) τίτλο: Ο θάνατος έρχεται στάζοντας βροχή (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Διόπτρα). «Ιδρύει» μια πόλη μέσα στην οποία κινούνται (εν πολλοίς πλατσουρίζουν) οι ήρωές του: την φάρμα Las Nalcas,

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «έχουμε να κάνουμε με ιστορίες που κρύβουν κάμποσους παραδρόμους κι ακόμη περισσότερες εξηγήσεις για το τι πραγματικά συνέβη. Το φανταστικό στοιχείο μετεξελίσσεται σε υπερβατικό, ενώ ο πηγαίος αταβισμός αιματώνει τις ιστορίες με μεγάλες δόσεις αληθοφάνειας, την ίδια στιγμή που διαρρηγνύει συνεχώς τη σχέση με την αλήθεια. Μα, αυτό ακριβώς είναι το ευτυχές παράδοξο αυτό του βιβλίου.

Όλες οι ιστορίες θα μπορούσαν να είναι, δυνάμει, μέρος της προφορικής παράδοσης ενός λαϊκού πολιτισμού που διατηρεί ζωντανά τα στοιχεία του, αλλά και μέρη μιας εξαιρετικής southern gothic λογοτεχνικής συμφωνίας». 

Μια γυναίκα σε ξένο τόπο, άγνωστη μεταξύ αγνώστων, θεωρείται η ρίζα κάθε κακού που συμβαίνει στην κλειστή κοινωνία που ζει.

Αυτή είναι η αιτία του κακού στο μυθιστόρημα της Σάρα Μπέρνσταϊν Σπουδή στην υποταγή (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Η ανώνυμη πρωταγωνίστρια του βιβλίου, αντιπροσωπεύει κάθε γυναίκα που βρίσκεται στην εξουσία ενός ισχυρού άντρα, χειραγωγείται από αυτόν, κι εκείνος εκμεταλλεύεται την υποχωρητικότητά της και τη διάθεσή της να προσφέρει.

»Όμως, προς τα πού πρέπει να στραφούν τα βέλη; Ποιος είναι πιο ένοχος από τους δύο, εκείνος που εξουσιάζει, πιέζει, χειραγωγεί και ελέγχει, ή εκείνος που αποδέχεται, σκύβει το κεφάλι και υπακούει;»

Τέλος, κυκλοφόρησε πρόσφατα και πάλι, σε νέα έκδοση και μετάφραση, το αριστουργηματικό graphic novel Περσέπολις, της γαλλοϊρανής Marjane Satrapi. Στη σειρά βιβλίων με τον τίτλο Περσέπολις, η Σατραπί αφηγείται την ιστορία μιας πανέξυπνης πιτσιρίκας που μεγαλώνει στο Ιράν της δεκαετίας του 1970, όταν η Ισλαμική Επανάσταση και ο πόλεμος με το Ιράκ εισβάλλουν στη ζωή της οικογένειάς της και αναστατώνουν τον κόσμο της. Η ιστορία συνεχίζεται στη Βιέννη, όπου θα την στείλουν οι γονείς της, με την ευχή να ζήσει ελεύθερα. Με ειλικρίνεια και καταλυτικό χιούμορ, η Σατραπί διηγείται την ιστορία μιας ασυνήθιστης ενηλικίωσης.

Το βιβλίο έχει γίνει και πολύ ωραία ταινία, σε σκηνοθεσία του Vincent Paronnaud και της συγγραφέα, που είναι και σκηνοθέτρια. Γενικότερα θεωρείται ένα από τα κορυφαία graphic novels όλων των εποχών. Στη νέα έκδοση τη μετάφραση έχει κάνει ο Νίκος Χατζόπουλος. 

 * Όπως είναι φανερό, εμμέσως, στις επιλογές έχει συνεισφέρει όλη η συντακτική ομάδα της Book Press και οι συνεργάτες μας, με τα βιβλία που ξεχώρισαν και έγραψαν γι’ αυτά. Αποσπάσματα από τις κριτικές τους παρατίθενται όπου υπάρχουν.