Μεταφράσεις κλασικών έργων, ταξιδιωτικά κείμενα και ένας φιλοσοφικός διάλογος, κατά το πλατωνικό πρότυπο: Πέντε έργα του Νίκου Καζαντζάκη μάς αποκαλύπτουν διαφορετικές όψεις του κορυφαίου συγγραφέα. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε διόρθωση και επιμέλεια Βίκυς Κατσαρού.
Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου
Μεταφράσεις κλασικών έργων, ταξιδιωτικά κείμενα και ένας φιλοσοφικός διάλογος, κατά το πλατωνικό πρότυπο. Πέντε λιγότερο γνωστά έργα του Νίκου Καζαντζάκη μάς αποκαλύπτουν μια διαφορετική πλευρά του κορυφαίου συγγραφέα.
Η σφραγίδα του πέρασε με διαφόρους τρόπους σε καθένα από αυτά: μέσω της χρήσης ιδιολέκτου κι απροσδόκητων λέξεων αλλά και της σύνδεσης με τον φιλοσοφικό στοχασμό του. Οι εκδόσεις αυτές, σε διόρθωση κι επιμέλεια της Βίκυς Κατσαρού, συστήνουν εκ νέου όψεις του καζαντζακικού corpus που δεν έχουν διαβαστεί εκτενώς από τους αναγνώστες.
Η θεία κωμωδία του Δάντη
Κάποιοι θα έλεγαν πως ένας καλός μεταφραστής παραμένει «αόρατος», όσο γίνεται μη παρεμβατικός, υπηρετώντας τοιουτοτρόπως το έργο και μεταφέροντας κατά γράμμα τη φωνή του συγγραφέα. Βέβαια, όσο πιστός μελετητής του αρχικού κειμένου κι αν είναι κάποιος, προσθέτει αναπόφευκτα κατιτίς από τον εαυτό του στην απόδοσή του.
Ο Νίκος Καζαντζάκης μετέφρασε έμμετρα τη Θεία κωμωδία του Δάντη, κάνοντας στην ουσία το έργο κτήμα του. Χρησιμοποιώντας περίτεχνες και ιδιωματικές λέξεις και συνδέοντας το κείμενο με την προσωπική φιλοσοφία του, τον αγώνα για τη «θέωση» και τις απόψεις του περί συνύπαρξης καλού και κακού εντός του ανθρώπου, ο Καζαντζάκης έκανε κατά κάποιον τρόπο τον Δάντη ήρωά του.
Ο ηγεμόνας του Νικολό Μακιαβέλι
Τι κοινό θα μπορούσε να έχει ο βαθιά στοχαστικός Καζαντζάκης με τον Μακιαβέλι, που στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας συχνά παρουσιάζεται -αδίκως- ως ένας αδίστακτος και ψυχρός πραγματιστής; Πέραν από τη συνωνυμία τους, το πιο προφανές: το έργο και των δύο κρίθηκε απαγορευμένο από την εκκλησία στην πατρίδα τους.
Ο Καζαντζάκης προσέγγισε νηφάλια το πρόσωπο του Μακιαβέλι, χωρίς να τον δαιμονοποιήσει. Σεβάστηκε την πρόθεση του Ιταλού φιλοσόφου να παραδώσει ένα κείμενο χωρίς πολλά στολίδια και με τη σειρά του χρησιμοποίησε τα ιδιαίτερα, ρωμαλέα ελληνικά του για να αποδώσει με ζωντάνια τα χαρακτηριστικά των μεγάλων ηγετών.
Ο Καζαντζάκης οικοδόμησε το φιλοσοφικό του σύστημα αξιοποιώντας στοιχεία από τον στοχασμό του Νίτσε, του Βούδα και του Χριστού. Όλα αυτά παντρεύονται στο συγκεκριμένο βιβλίο, ο τίτλος του οποίου κάνει μια αναφορά στο ομώνυμο πλατωνικό έργο – διόλου τυχαία, εφόσον και τα δυο κείμενα, με τη μορφή διαλόγου, καταπιάνονται με το θέμα του έρωτα.
Είναι αξιοπρόσεκτο πως μεγάλο τμήμα της συγκεκριμένης έκδοσης -σχεδόν τις μισές σελίδες- καταλαμβάνουν οι φωτογραφίες του χειρογράφου του συγγραφέα, το οποίο φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Ταξιδεύοντας – Ιταλία, Αίγυπτος, Σινά, Κύπρος, Ιερουσαλήμ, ο Μοριάς
Τα ταξιδιωτικά κείμενα του Καζαντζάκη είναι σημαντικά για την πληρέστερη αποκρυπτογράφηση του έργου του. Πέραν τούτου, διαβάζοντάς τα, αποκτάμε εικόνα για έναν κόσμο που χάθηκε, μια Μέση Ανατολή που πόρρω απέχει από τη σημερινή εκδοχή της, μια Ιταλία που έχει ολισθήσει για τα καλά προς τον φασισμό – ο Καζαντζάκης βρέθηκε να συνομιλήσει με τον Μπενίτο Μουσολίνι και η στιχομυθία τους καταγράφεται σε αυτό το βιβλίο «με πιστήν ακρίβεια».
Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ίσως ο πιο ιδιότυπος ξεναγός για αυτά τα μέρη. Τα χωρία που αφορούν στην επίσκεψή του στην Ιερουσαλήμ, με την αγωνία του για την αναζήτηση του θείου να φουντώνει, συγκλονίζουν. Αλλά κι η αγάπη του για τον ελληνισμό ξεχωρίζει, που τον ακολουθεί εκτός συνόρων.
Η επίσκεψη του Καζαντζάκη στην Αγγλία ξεκινά με μια εκτενή περιγραφή της φύσης:
«Τρυφερό πράσινο, αλαφρός μακρόσυρτος κυματισμός της γης, χαρά ανοιξιάτικη, υγρή, πηχτή, χινοπωριάτικη γλύκα στην καρδιά του καλοκαιριού. Ψιχαλίζει ακατάπαυτα, αθόρυβα. Μυρίζει το κομμένο χορτάρι, κοπάδια κανελιές με άσπρες βούλες καλοζωισμένες αγελάδες σηκώνουν το κεφάλι οκνά και μασουλίζουν. Ήσυχος, γαλάζιος ξετουλουπώνεται ο αχνός από τα ρουθούνια τους κι ανεβαίνει στον ουρανό να γίνει κι αυτός ζεστή καλοκαιριάτικη βροχούλα».
Σε μια Αγγλία που αλλάζει, που έχει επιβιώσει κουρασμένη από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και προχωρά προς ακόμα έναν, σε μια χώρα που εφηύρε το πρότυπο του τζέντλεμαν, αλλά πλέον ετοιμάζεται να φιλοξενήσει «έναν άλλο ανθρώπινο τύπο, μηχανοκίνητο, πιο συγχρονισμένο», πιο ρομποτικό δηλαδή, ο Καζαντζάκης αναζητά το αιώνιο, το διαχρονικό. Στοχάζεται και φιλοσοφεί – η εντυπωσιακή ευρυμάθειά του ξεδιπλώνεται σελίδα τη σελίδα.
Οι δυο τελευταίοι τίτλοι είναι μονάχα δύο από τη σειρά ταξιδιωτικών κειμένων του Καζαντζάκη που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα. Πρόσφατα, εκδόθηκαν και τα γραπτά του για τη Ρωσία, την Ισπανία και τις Ιαπωνία-Κίνα.
*Ο ΣΟΛΩΝ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.
