Φαντάσματα, εκκλησίες όπου δοξάζεται το κακό, βρικόλακες της ελληνικής επαρχίας, αλλόκοτα και περίεργα συναντάμε σε μυθιστορήματα, νουβέλες και συλλογές ιστοριών που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Παντού κυριαρχεί το στοιχείο του τρόμου. Κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «The Witch» (2015) του Ρόμπερτ Έγκερς.
Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου
Παρόλο που για καιρό η λογοτεχνία του τρόμου αντιμετωπιζόταν περιφρονητικά, περισσότερο ως παραλογοτεχνία, είναι γεγονός πως πλέον οι ιστορίες του είδους γνωρίζουν μια νέα άνθιση, τραβώντας την προσοχή της κριτικής και διεκδικώντας δάφνες, παράλληλα με την εμπορική επιτυχία που σημειώνουν. Στα καθ’ ημάς, έχει αναδειχθεί ιδιαιτέρως η υποκατηγορία του φολκλορικού τρόμου, που αναπλάθει δημιουργικά αφηγήσεις από την παράδοσή μας, αναδεικνύοντας άλλες όψεις του τόπου μας, περισσότερο προνεοτερικές, στις οποίες δεν έχει θέση ο ισοπεδωτικός ορθολογισμός του σήμερα.
Το χρώμα που ήρθε από το διάστημα (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα) του Χ. Φ. Λάβκραφτ
Ένα από τα πλέον φημισμένα διηγήματα του Χ. Φ. Λάβκραφτ, με επίκεντρο έναν μετεωρίτη που προσγειώνεται κοντά στην αγροικία μιας φτωχής οικογένειας στην ύπαιθρο της Μασαχουσέτης.
Ο μετεωρίτης περικλείει ένα μικρότερο σφαιρίδιο, χρώματος που δεν μπορεί να προσδιοριστεί από την ανθρώπινη επιστήμη, και σύντομα ξεκινά να επηρεάζει το περιβάλλον του, μεταλλάσσοντας φυτά, ζώα κι ανθρώπους. Ορόσημο στην εργογραφία του δημιουργού του, το κείμενο προσφέρει μια αντιπροσωπευτική εικόνα του λαβκραφτικού κόσμου, στον οποίο βασιλεύει ο φόβος για το άγνωστο.
Διαβάστε την κριτική της Book Press εδώ.
Οι ιτιές (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα) του Άλτζερνον Μπλάκγουντ
Παρόλο που ο προαναφερθέντας Λάβκραφτ έχει μεγαλύτερη απήχηση στο πλατύ κοινό, ο εφευρέτης του λογοτεχνικού «κοσμικού τρόμου» χρωστά αρκετά στον Άλτζερνον Μπλάκγουντ, πόσω μάλλον στη συγκεκριμένη νουβέλα, την οποία θεωρούσε ως «το καλύτερο υπερφυσικό παραμύθι».
Σ’ όλο το κείμενο ανιχνεύονται στοιχεία που ενδεχομένως τράβηξαν το ενδιαφέρον του Λάβκραφτ· το Κακό που κυνηγά τους δυο πρωταγωνιστές ουδέποτε εικονοποιείται κι ο αναγνώστης παραμένει συνεχώς στο σκοτάδι. Το αίσθημα του φόβου προξενείται από την υποβλητική ατμόσφαιρα και τις δυσοίωνες περιγραφές της φύσης που περικυκλώνει τους ήρωες της ιστορίας.
Ο τίτλος εγκαινιάζει τη σειρά «Τα παράδοξα» των εκδόσεων Δώμα, στην οποία εντάσσεται και Το χρώμα που ήρθε από το διάστημα. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Διονύση Μαρίνου.
Κακό ανήλιο (εκδ. Ίκαρος) του Κωνσταντίνου Δομηνίκ
Ο Κωνσταντίνος Δομηνίκ αντλεί στοιχεία από τη λαογραφική παράδοση της χώρας μας για να συνθέσει λιτά διηγήματα φολκλορικού τρόμου με φόντο την ελληνική επαρχία.
Στην πεζογραφία του ξεχωρίζει η προσεκτική χρήση της ντοπιολαλιάς -χωρίς υπερβολές και πάντοτε προς όφελος της μυθοπλασίας-, η οποία συνδυάζεται με επιτυχία με τη σημερινή γλώσσα.
Για μια αναλυτικότερη παρουσίαση της συλλογής, διαβάστε την κριτική του Γιώργου Περαντωνάκη.
De Mysteriis (εκδ. Αντίποδες) του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη
Στην τρίτη συλλογή ιστοριών του, ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης επεκτείνεται στο αστικό σκηνικό, συνεχίζοντας παράλληλα να γράφει για τις μυστικές τελετουργίες που εκτυλίσσονται στα δάση της επαρχίας και τις απειλητικές θεότητες που φωλιάζουν στα ψηλά βουνά.
Ο συγγραφέας αντλεί έμπνευση από τους στίχους του black metal συγκροτήματος Mayhem -δυο τέχνες συνομιλούν- και παρουσιάζει ήρωες που παραλλάσουν τις λαϊκές αφηγήσεις, προσθέτοντας δικά τους στοιχεία, τα οποία μεταφέρονται από το φαντασιακό τους, και το συλλογικό φαντασιακό, στην πραγματικότητα. Χάρη σ’ αυτά τα χαρακτηριστικά, το βιβλίο του Τσαπραΐλη κάνει ένα ηχηρό σχόλιο για τη δύναμη και τη «λειτουργία» της μυθοπλασίας.
Διαβάστε την κριτική της Book Press εδώ.
Κούτζο (μτφρ. Γωγώ Αρβανίτη, εκδ. Κλειδάριθμος) του Στίβεν Κινγκ
Παρότι σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «φολκλορικές», οι περισσότερες ιστορίες του Βασιλιά του Τρόμου ζωγραφίζουν ζωντανά πορτρέτα της αμερικανικής επαρχίας, εστιάζοντας στη στασιμότητα, τον συντηρητισμό και τα μυστικά της, καλά κρυμμένα σε κάθε σπίτι, καθώς και στις καρδιές των ανθρώπων, που συχνά αποδεικνύονται πολύ σκληρότεροι από τα αποτρόπαια τέρατα που ξεπηδούν στις μυθιστορηματικές σελίδες.
Το Κούτζο δεν αποτελεί εξαίρεση. Σε πρώτο επίπεδο, παρουσιάζει μια ιστορία για έναν σκύλο του Αγίου Βερνάρδου που κολλά λύσσα κι επιτίθεται στα αφεντικά του. Πέραν τούτου, όμως, αναπαριστά πειστικά τη ζωή μιας οικογένειας υπό διάλυση, που αδυνατεί να παραμείνει ενωμένη την πιο κρίσιμη στιγμή, όταν απειλείται το παιδί της.
Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες (ανθ. Γιώργος Θάνος, εκδ. Ροές)
Μια ανθολογία διηγημάτων που συγκεντρώνει διάφορες προσεγγίσεις πάνω στον βαμπιρικό μύθο από δημιουργούς της πεζογραφίας μας.
Με έντονα θρησκευτικά στοιχεία, σταθερό αγροτικό σκηνικό, και σχεδόν πάντοτε δεδομένη την ταύτιση του βρυκόλακα με τον κοινωνικά απόκληρο, οι σύντομες ιστορίες έρχονται ξανά στο φως χάρη στον Γιώργο Θάνου, το επίμετρο του οποίου αποτελεί από μόνο του μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη πάνω στο εν λόγω θέμα.
Για περισσότερα, διαβάστε την κριτική του Διονύση Μαρίνου στην Book Press.
Η λοταρία και άλλες ιστορίες (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης, εκδ. Μεταίχμιο), της Σίρλεϊ Τζάκσον
«Η λοταρία» είναι ένα απ’ τα πιο εμβληματικά έργα της Τζάκσον. Διαδραματίζεται σε μια φαινομενικά φιλήσυχη πολίχνη, οι κάτοικοι της οποίας διοργανώνουν κάθε χρόνο μια λοταρία – ως γνήσια τεχνίτρια που βασίζεται στο σασπένς, η Τζάκσον δεν αποκαλύπτει εξαρχής το «έπαθλο» που κληρώνεται. Η γλαφυρή περιγραφή στο τέλος του διηγήματος συνιστά μια προειδοποίηση για την αγελαία νοοτροπία και την κοινοτοπία του κακού.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη συγγραφέα, διαβάστε το εμβριθές αφιέρωμα της Φανής Χατζή στην Book Press.
Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Μεταίχμιο), της Σίρλεϊ Τζάκσον
Σε τούτο το μυθιστόρημα της Τζάκσον πρωταγωνιστεί η Μέρικατ Μπλάκγουντ, που μένει μαζί με τη μεγαλύτερη αδερφή της, Κονστάνς, και τον άρρωστο θείο τους στην οικογενειακή τους έπαυλη, και οι τρεις τους αποκομμένοι από την κοινωνία. Η απομόνωσή τους είναι απόρροια του τραγικού θανάτου των υπόλοιπων συγγενών τους που έμεναν κάποτε μαζί τους, που βρέθηκαν δηλητηριασμένοι από αρσενικό. Η Κονστάνς είχε κατηγορηθεί για το έγκλημα και παρόλο που εντέλει αθωώθηκε, οι κακόβουλες φήμες συνεχίζουν να διαδίδονται.
Η ηρεμία της οικογένειας διαταράσσεται όταν μπαίνει στο κάδρο ο ξάδερφος των κοριτσιών, ο Τσαρλς, που στοχεύει να αρπάξει την περιουσία τους. Η ιστορία, με ηθογραφική τεχνοτροπία, παρουσιάζει μια απαισιόδοξη θεώρηση για την αμερικανική κοινωνία, προβάλλοντας χαρακτήρες που διαμορφώνονται από τις ταξικές ανισότητες και τα πατριαρχικά στερεότυπα.
Σαράκι (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora), της Λάιλα Μαρτίνεθ
Το «σπίτι» αποτελεί γνώριμο σύμβολο καταπίεσης για τη γυναίκα, μέσα στους τέσσερις τοίχους του οποίου παρέμενε κλεισμένη για χρόνια, αναλαμβάνοντας συμβατικούς ρόλους μακριά από τον έξω κόσμο.
Σε αυτή τη νουβέλα φεμινιστικού τρόμου, δυο γυναίκες, γιαγιά και εγγονή, κατοικούν σ’ ένα στοιχειωμένο σπίτι που τις εχθρεύεται, αναπνέει, κρύβει πτώματα, φιλοξενεί ψυχές κι αγγέλους. Τα πρωινά βρίσκουν στο κατώφλι τους δημοσιογράφους που προσπαθούν να τις φωτογραφήσουν. Τα βράδια, όμως, οι κάτοικοι του χωριού, που δεν τολμούν να χτυπήσουν την πόρτα τους όσο ο ήλιος βρίσκεται στον ουρανό, τις επισκέπτονται, ζητώντας μαγικά για να λύσουν τα προβλήματά τους.
Δύο ατμοσφαιρικές, αναξιόπιστες αφηγήσεις -συχνά η μία ανατρέπει την άλλη-, που αξιοποιούν τον λαογραφικό πλούτο της Ισπανίας, καθώς και περιστατικά από τον Ισπανικό Εμφύλιο.
Διαβάστε εδώ το κείμενο της Μαριάννας Τσότρα για το βιβλίο.
Οι καλύτερες ιστορίες (μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Βαγγέλης Προβιάς, εκδ. Ιωλκός), του Έντγκαρ Άλαν Πόε
Η παρούσα συλλογή συγκεντρώνει ορισμένες από τις σπουδαιότερες ιστορίες του Έντγκαρ Άλαν Πόε, που όρισαν τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης λογοτεχνίας τρόμου.
Ανάμεσα στα μικρά αριστουργήματα, «Η πτώση του Οίκου των Άσερ», για τα φαντάσματα που παραμονεύουν στην παλαιά έπαυλη μιας άλλοτε επιφανούς οικογένειας, «Ο μαύρος γάτος», για έναν γάτο που μοιάζει να επιστρέφει στη ζωή για να τυραννήσει τον αφέντη του, «Το οβάλ πορτρέτο», για έναν πίνακα ζωγραφικής που κλέβει την ενέργεια του μοντέλου του καθώς φιλοτεχνείται, και «Η μάσκα του κόκκινου θανάτου», για έναν απρόσκλητο επισκέπτη σε ένα μπαλ μασκέ της καλής κοινωνίας που φέρνει σε δύσκολη θέση τους συμμετέχοντας στη γιορτή εν καιρώ πανδημίας.
Τα πέντε φαντάσματα (εκδ. Βακχικόν) του Μενέλαου Χριστόπουλου
Το πρώτο μυθοπλαστικό έργο του κλασικού φιλολόγου Μενέλαου Χριστόπουλου εκτυλίσσεται σε κάποιο απροσδιόριστο νησί. Μετά από έναν σεισμό, ο αφηγητής της ιστορίας προσέχει πως από ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι, το οποίο οι ντόπιοι αποφεύγουν θεωρώντας το στοιχειωμένο, πηγάζουν παράξενοι ήχοι.
Κάπως έτσι, αποφασίζει να το επισκεφτεί και εκεί συναντά μια φασματική μορφή, που ξεπροβάλλει μπροστά του από το πουθενά για να του διηγηθεί μια ιστορία από το παρελθόν. Ο αφηγητής αποφασίζει να επισκεφτεί το χαμόσπιτο για τέσσερα ακόμα βράδια, επιστρέφοντας διψασμένος για ιστορίες από τους νεκρούς. Κάθε διήγηση συνδέεται με τις υπόλοιπες, πλέκοντας μια ενιαία αφήγηση που επιφυλάσσει ανατροπές.
Ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο, αποτέλεσμα πολύχρονης ενασχόλησης με τα ελληνικά γράμματα.
Το μπλε φεγγάρι (μτφρ. Νίκος Πιτσινός, εκδ. Νύμφη) του Λόρενς Χάουσμαν
Τα παραμύθια του συγκεκριμένου βιβλίου δεν εντάσσονται απαραιτήτως στο είδος του τρόμου, αλλά περιέχουν έντονα λαογραφικά στοιχεία και ταξιδεύουν τον αναγνώστη σε μυστηριώδεις και μαγεμένους τόπους, στους οποίους διαμένουν πλάσματα όπως ο βασιλίσκος, το τέρας που οι περισσότεροι γνωρίσαμε καλύτερα από τις ιστορίες της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, οι νεράιδες και οι καλικάντζαροι.
Στην ιστορία που χαρίζει το όνομά της στη συλλογή, μια πριγκίπισσα διεκδικεί το αγόρι που αγαπά, παρά την επιμονή της βασιλικής αυλής να τους κρατήσει χώρια, εξαιτίας της ταπεινής καταγωγής του νεαρού. Η λύση θα δοθεί από το θαυματουργό μπλε φεγγάρι, που υψώνεται σπάνια στον ουρανό και πραγματοποιεί τις ευχές όσων το επισκέπτονται. Οι δυο ήρωες ταξιδεύουν ως εκεί με τη βοήθεια του φεγγαρόπαιδου -μιας φανταχτερής φιγούρας «με αγέρωχο ανάστημα, ντυμένο με γούνες από μπλε δέρμα αλεπούς και με φτερά ερωδιού, δεμένα πάνω από τα πτερύγια της κάπας του»-, επιθυμώντας να ζήσουν με τους δικούς τους όρους.
Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.
