Πώς το ψυχικό τραύμα επηρεάζει το σώμα; Τι κρύβεται πίσω από σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος ή οι διαταραχές διατροφής; Ποιο είναι το «αμετάφραστο μήνυμα» που μας καλούν να αποκωδικοποιήσουμε και πώς μπορούμε να περάσουμε από τη νόσο στη θεραπεία; Τρία βιβλία, τα δύο από αυτά διακεκριμένων Ελλήνων ψυχαναλυτών, μας δείχνουν δρόμους και μας ανοίγουν ορίζοντες. Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας «Η Μπέλα και η Έστερ» του Lucian Freud.
Γράφει ο Κώστας Αγοραστός
Η αναγνώριση του ψυχικού τραύματος, όχι μόνο ως υπάρχον αλλά και ως εξίσου σημαντικό και ιάσιμο, με το σωματικό τραύμα είναι ένα επιστημονικό δεδομένο, το οποίο έχει πλέον γίνει κατανοητό και αποδεκτό από όλους.
Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο να μπορούμε να εμπιστευτούμε όλους αυτούς που μελέτησαν την ανθρώπινη ψυχολογία σε κάθε της παράμετρο.
Ο δρόμος της ψυχολογίας δεν οδηγεί μόνο στα ψυχικά τραύματα, στην αυτογνωσία, την αποδοχή, τη γαλήνη και την ισορροπία. Είναι και ένα πεδίο όπου ριζώνουν οι αιτίες που οδηγούν σε σοβαρές σωματικές καταπονήσεις, σε τραύματα ορατά και για τους περισσότερους τρομακτικά, και συχνά είναι ο ίδιος τόπος όπου υπάρχουν και οι λύσεις των τραυμάτων. Αυτός είναι και ο κοινός τόπος των τριών βιβλίων που παρουσιάζουμε.
Σάββας Σαββόπουλος: Επτά παραμύθια ζωής – Είναι η νόσος ένα αμετάφραστο μήνυμα; (εκδ. Αρμός)
Η ψυχανάλυση είναι ένα πολύ ισχυρό χαρτί στην ευρύτερη αντιμετώπιση του καρκίνου και ο Σάββας Σαββόπουλος σ’ αυτό το βιβλίο έχει συγκεντρώσει ιστορίες καρκινοπαθών, οι οποίοι, κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας τους, ανακάλυψαν έναν επιπλέον εαυτό που αγνοούσαν ότι υπήρχε.
Συχνά, το ταμπού της αναφοράς και μόνο, της λέξης «καρκίνος» ξεκινά από τους πάσχοντες. Έχουν απέναντί τους μια κοινωνία που κάνει διακρίσεις, που στιγματίζει και δυσκολεύει την καθημερινότητά τους, κι έτσι ενεργοποιούν με τη σειρά τους έναν μηχανισμό άμυνας ώστε να αντιμετωπίσουν την κατάσταση που προκύπτει και το άγχος θανάτου που τους κατακλύζει.
Τι βιώνει άραγε ο καρκινοπαθής, όταν μόνος παλεύει με τη νόσο; Τι είδους σχέσεις υφαίνει με το περιβάλλον και με τους γιατρούς του; Ίσως γι’ αυτό, ο Σαββόπουλος τονίζει στο βιβλίο του πώς όταν μοιραζόμαστε τις σκέψεις και τα βιώματα του καρκινοπαθούς, γινόμαστε καλύτεροι.
Κλείνοντας, να αναφέρουμε αυτό που όλοι γνωρίζουν – είτε έχουν περάσει οι ίδιοι από αυτή τη διαδικασία, είτε κάποιο κοντινό τους πρόσωπο: Η «καλή ψυχολογία» στη διάρκεια της νοσηλείας, ειδικά σ ‘ αυτές τις περιπτώσεις, επιβάλλεται γιατί μόνο έτσι το «τραύμα» του σώματος, θα επουλωθεί και η ζωή θα κάνει μερικά ακόμα βήματα.
Ίσως, μάλιστα, το «αμετάφραστο μήνυμα» που σωματοποιήθηκε στη νόσο, να βρει επιτέλους το πλήρες νόημά του.
Βασίλης Δημόπουλος: Η ψυχαναλυτική κατανόηση των διαταραχών διατροφής (εκδ. Αρμός)
Οι διαταραχές διατροφής, όπως επιστημονικά κατηγοριοποιούνται βρίσκονται σε έναν άξονα όπου στο ένα άκρο υπάρχει η ανορεξία και στο άλλο η βουλιμία.
Ο Βασίλης Δημόπουλος μέσα από την ψυχαναλυτική θεραπεία δεν είχε ως πρώτο και μοναδικό στόχο τη διαχείριση της παχυσαρκίας και της απίσχνανσης αλλά έπειτα από έρευνες και κλινικές μελέτες κατέληξε στο ότι το ασυνείδητο αίτημα των ασθενών με διαταραχές διατροφής ήταν το διακύβευμα της ταυτότητας και ο τρόμος της ψυχικής αποδιοργάνωσης.
Επικεντρώνοντας στην έκδηλη συμπτωματολογία των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία και βουλιμία διαπίστωσε ότι κάτι έλειπε από τη μεγάλη εικόνα.
«Τότε, μελετώντας παθολογίες εκτός του ειδικού αυτού χώρου, συνειδητοποίησα πως, για να διερευνήσω σε βάθος τα ψυχικά φαινόμενα, δεν έπρεπε να ρίχνω όλο το φως σε μία εστία. Αντίθετα, η ρίψη μιας αχτίδας σκότους στο σημείο που θέλω να διερευνήσω, το φωτίζει καλύτερα».
Bessel van der Kolk: Το σώμα δεν ξεχνά – Εγκέφαλος, νους και σώμα στη θεραπεία του τραύματος (μτφρ. Δέσποινα Παπαδοπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος)
Στο βιβλίο του Bessel van der Kolk, ακολουθούμε μια παρόμοια διαδρομή, μόνο που εδώ το τραύμα είναι αθέατο και σε αυτό θα μας οδηγήσουν συμπτώματα απτά καθώς και σωματικά και εγκεφαλικά «εργαλεία».
Οι ψυχικές τραυματικές εμπειρίες, σύμφωνα με μελέτες, μπορούν να επηρεάσουν και να μεταβάλλουν βιολογικά στοιχεία αλλά και την ταυτότητα ενός ανθρώπου και οι κοινωνικές συνέπειες αυτών να αποδειχτούν καταστροφικές. Σωματικές παθήσεις, δυσλειτουργία στον χώρο εργασίας, απομόνωση, εθισμός σε αλκοόλ, ουσίες, τυχερά παιχνίδια είναι οι πιο συνηθισμένες κατευθύνσεις που μπορεί να φέρει η μεταβολή στοιχείων προσωπικότητας.
Ο Bessel van der Kolk στο βιβλίο του Το σώμα δεν ξεχνά, βασίζεται στην τριαντάχρονη κλινική του εμπειρία και αποδεικνύει ότι ο τρόμος και η απομόνωση, εξαιτίας ενός ψυχικού τραύματος, μπορούν να αναδιαμορφώσουν τον εγκέφαλο και το σώμα. Αυτή και μόνο η δυνατότητα αναδιαμόρφωσης του εγκεφάλου και του σώματος, θα αρκούσε για να μιλάμε για μια σπουδαία επιστημονική ανακάλυψη.
Ο συγγραφέας όμως πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα και αναπτύσσει ένα τολμηρό θεραπευτικό πρότυπο, το οποίο διαφοροποιείται από τις συνήθεις φαρμακευτικές και ψυχοθεραπευτικές πρακτικές.
Προτείνει και εξηγεί μία ολοκληρωμένη προσέγγιση που θεραπεύει το μυαλό, τον εγκέφαλο και το σώμα. Εξετάζει καινοτόμες θεραπείες –από τη νευροανάδραση και τον διαλογισμό ως τον αθλητισμό, το θέατρο και τη γιόγκα– που ανοίγουν νέους δρόμους στην προσπάθεια ανάρρωσης από το ψυχικό τραύμα, αξιοποιώντας την νευροπλαστικότητα, την εγγενή προσαρμοστική ικανότητα του εγκεφάλου.
Ο Bessel van der Kolk καταδεικνύει την τρομακτική δύναμη των διαπροσωπικών σχέσεων να προκαλέσουν τόσο βλάβη όσο και ίαση – και προσφέρει σε όλους την ελπίδα για επιστροφή στη ζωή.
＊ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.
Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.
